Bus naar Camper Bouwen – Compleet Stappenplan

Bas en Bianca van de website vrolijkopreis.nl

Hi, wij zijn Bas en Bianca!
We hopen dat je onze gratis blogs leuk en waardevol vindt. Zo ja, vind je het dan leuk om ons werk te steunen?🤗

Welke stappen moet je precies nemen om zelf van een bus een camper te bouwen. Hoe verloopt het bouwproces en wat zijn eigenlijk de kosten van het bouwen van een camper?

Dit hangt af van jouw eisen en wensen voor je toekomstige camper. Dit stappenplan neemt je mee van de aanschaf tot aan het vertrek. We bespreken alle verschillende mogelijkheden, zodat jij zelf een eenvoudige of zeer luxe camper kunt bouwen.

Dit stappenplan is ontwikkeld op basis van onze ervaring met het bouwen van vijf verschillende campers. Het stappenplan neemt je globaal mee langs alle onderdelen van de camperbouw, van begin tot eind, en wordt aangevuld met gedetailleerde ondersteunende artikelen voor elk onderdeel.

Neem rustig de tijd om het stappenplan te lezen, want het artikel telt meer dan 8000 woorden. Je leest het waarschijnlijk niet in één keer uit. We raden je aan het plan op te slaan in je bookmarkbalk (gebruik de toetscombinatie Ctrl+D), zodat je het de volgende keer eenvoudig kunt terugvinden. Geen zorgen, het stappenplan blijft levenslang gratis.

Veel succes met de bouw en natuurlijk veel plezier!

Wat vind je in dit artikel

Volledig stappenplan, hoe je zelf van een bus een camper kunt bouwen

Specifiek voor een bestelbussen en oldtimers

Meer dan 75 ondersteunende artikelen

Meest gemaakte fouten en hoe jij die kunt voorkomen

Talloze tips 

Onze campers gebouwd:

  • een Fiat Ducato L4H2
  • een Mercedes Sprinter L2H2
  • een VW Crafter L2H2
  • een oldtimer Mercedes Benz 508
  • uitneembare camperinbouw voor een kleine bestelbus

1. Onderzoek

Zelf een camper bouwen is natuurlijk niet zomaar bij je opgekomen. Waarschijnlijk heb je binnen je eigen kringen of op het internet zelfbouw campers gezien en dacht je: “dat wil ik ook doen.” En daar heb je groot gelijk in. In Nederland mag namelijk iedereen zelf een camper bouwen en deze laten keuren bij de RDW, om vervolgens een fantastische reis te maken. Bij Vrolijk op reis helpen we je daar graag bij!

Misschien heb je al veel onderzoek gedaan naar andere campers en heb je al een idee van hoe jouw ideale camper eruit moet zien. Maar het kan nooit kwaad om je onderzoek uit te breiden en je te laten inspireren door andere camperbouwers die dit al vaker hebben gedaan.

In ons artikel over zelfbouw camper inspiratie beschrijven we 11 fantastische campers gemaakt door doe-het-zelvers. Wellicht ontdek je een nieuw idee of een variant op jouw ideale indeling die beter bij je past.

Zelfbouw Ford Transit
zelfbouw camper inspiratie
Zelfbouw camper inspiratie

2. Indeling

Je maakt de indeling van jouw toekomstige camper nu al, niet pas als je de bus hebt aangeschaft. Op die manier kun je namelijk een bus uitzoeken die past bij jouw ideale indeling!

Zoals je weet is ruimte in een camper schaars. Het is dus belangrijk om een indeling te maken die past bij jouw dagelijkse leefstijl. Daarbij moet je rekening houden met de inrichtingseisen vanuit de RDW en de Belastingdienst. Alleen als je aan deze eisen voldoet, kun je jouw voertuig keuren als camper en kom je in aanmerking voor het kwarttarief. Geen zorgen, want deze eisen zijn niet heel streng en duizenden andere zelfbouwers zijn je al voorgegaan en hebben het ook voor elkaar gekregen.

Het denkbeeldige blok

Een eis van de belastingdienst is dat de woonruimte een afmeting heeft van een minimaal 170cm hoog, een lengte van 200cm en 90cm breed.

Het gaat hier om een denkbeeldig blok. Dit betekent dus zonder jouw inrichting. Het hoeft dus geen loopruimte te zijn.

Voor de meeste bussen moeten deze afmetingen geen probleem zijn, maar als jouw voorkeur uitgaat naar een kleine bus dan voldoet de stahoogte waarschijnlijk niet. Je kunt deze dan wel tot camper keuren bij de RDW, maar je komt niet in aanmerking voor kwarttarief van de belastingdienst. Tenzij je een hef-dak laat installeren.

indeling Boris Fiat Ducato Camper

De camper indeling maken

Oké terug naar het leukere stuk van de indeling: de indeling maken op papier of via Google sketch-up.

Stel jezelf de vraag: wat vind jij belangrijk in een camper? Hoeveel mensen moeten erin kunnen slapen? Ga je er ook in werken? Ga je ook tijdens koude seizoenen reizen en wil je dan een binnen douche?

In ons artikel over de camper indeling maken helpen we je stapsgewijs bij het maken van de indeling. Zo vergeet je geen enkel onderdeel en maak je snel en eenvoudig jouw ideale indeling.

3. Geschikte bus vinden

Er zijn heel veel verschillende soorten bussen die kunnen worden omgebouwd tot camper. Een bus is pas geschikt als deze kan voldoen aan jouw eisen, als het ledig gewicht laag genoeg is en natuurlijk binnen jouw budget past.

Ga je bij een bus kijken en heb je twijfels over de staat of wil je gewoon zeker weten dat je een goede aankoop doet. Wij laten altijd een onafhankelijke aankoopkeuring doen. Een BOVAG specialist doet controleert de technische staat van de bus, waarna jij een rapport krijgt. Deze keuring kan plaatsvinden waar jij ook bent. Bij Occasionkeuring Nederland ontvang je 10% korting met code ”VROLIJKOPREIS10”.

Beste bus voor een camper?

Waarschijnlijk heb je al aan een Mercedes Sprinter en/of een Fiat Ducato gedacht. De Fiat Ducato bussen hebben voordelige afmetingen. De Mercedes Sprinter bussen zijn smaller, maar staan bekent als betrouwbare voertuigen. Er zijn echter nog veel meer geschikte bussen die ook deze voordelen hebben.

Gewicht bus en inbouw camper

Het ledig gewicht kun je achterhalen door een kentekencheck te doen op de website van de RDW. Het verschil tussen het ledig gewicht en de toegestane maximummassa moet groot genoeg zijn om een camper van te bouwen. Als je gebruik maakt van lichtgewicht materialen in jouw camper, kun je voor een tweepersoons middelgrote camper uitgaan van ongeveer 400 kg voor de inbouw. Daar komen nog twee personen en bagage bij. Het is dus niet handig om een bus te kopen met een ledig gewicht van 2100 kg en een toegestane maximum massa van 2700 kg.

Ondersteunend artikel:

Gewichten camper geschikte bus

Budget

In het totaal budget van een camper bouwen houd je rekening met de aanschafkosten van de bus, BPM en de inbouw van de camper.

Aanschafkosten bus

Bij de meeste bussen die je online vindt, is de prijs exclusief btw. Voor een particulier betekent dit dat er nog 21% bijkomt, tenzij het om een margevoertuig gaat. Bij een margevoertuig is de btw al eens betaald en hoeft dus niet nog een keer betaald te worden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als het voertuig al in het bezit is geweest van een particulier. Dit is niet zo aantrekkelijk voor een ondernemer, maar wel voor een particulier.

BPM

BPM is de belasting van personenauto’s en motorrijwielen. Dit is dus ook van toepassing op campers tot 17,5 jaar oud. Mensen maken nog wel eens de fout dat zij denken dat dit maar 5 jaar is, omdat zij van een bestelbus een camper bouwen. Maar op het moment dat je de bestelbus bij de RDW keurt tot camper dan moet er ook voor jouw zojuist gekeurde camper BPM betaald worden.

Kosten inbouw laag houden

Toen wij de eerste keer het idee hadden om van een bus een camper te bouwen hadden we geen enkel idee hoeveel dit zou kosten.

Onze schatting lag veel te laag. Deze lage schatting heeft er wel voor gezorgd dat wij kritisch hebben gekeken naar onze uitgaven en sommige goede alternatieven hebben gevonden om zo de kosten laag te houden. Neem ook een kijkje in onze camper bouwen webshop om te zien welke dit allemaal zijn.

Wanneer je een bus wilt ombouwen tot camper, is een goede planning essentieel om de kosten te beheersen. Het komt vaak voor dat de goedkoopste leverancier langere levertijden heeft dan de duurdere optie. Wachten op een levering voordat je verder kunt gaan, is zonde, nietwaar?

De kosten die we hebben gemaakt voor al onze zelfgebouwde campers waren afhankelijk van de mate van luxe, de planning en de leveranciers. Zo kostte onze eerste camper niet meer dan 500 euro, onze tweede 4.500 euro en onze derde camper 8.500 euro. Voor een gedetailleerd overzicht van de kosten van het bouwen van een camper, zie ons blog over camperbouwkosten.

Mercedes 508 camper
inrichting camper

4. Bouwplan

Een bouwplan is in feite een gedetailleerde beschrijving van het gewenste eindresultaat. Als je, zoals hierboven aangeraden, de camperindeling hebt gemaakt en de gewenste onderdelen en voorzieningen hebt bepaald, ben je al een heel eind.

Je hoeft het bouwplan niet helemaal uit te schrijven. Dit stappenplan kun je gebruiken als leidraad. We raden je aan dit artikel helemaal uit te lezen en alle onderdelen en voorzieningen op te schrijven die je wilt installeren. Noteer hierbij de prijs voor elk onderdeel en controleer of het plan haalbaar is. Je hoeft hiervoor nog niet alle ondersteunende artikelen te lezen.

Als budget geen probleem is en je geen behoefte hebt om dit uit te schrijven, dan zou je deze stap kunnen overslaan. Zelf werken we graag met een budget en zijn we altijd benieuwd of we een goede schatting hebben gemaakt.

Ons bouwplan/budget

Dit is een globaal overzicht van ons bouwplan/budget van onze derde zelfbouw camper.

OnderdeelAantalGeschatte kostenWerkelijke kosten
Ramen3625,-737,-
Elektran.v.t.1860,-1675,-
Isolatien.v.t.695,-703,-
Keukenn.v.t.1135,-1260,-
Houtn.v.t.620,-639,-
Douche1630,-766,-
Watersysteemn.v.t.710,-611,-
Boiler1400,-740,-
Dieselkachel1120,-140,-
Verlichtingn.v.t.100,-93,-
Matras1200,-52,-
Afwerkingn.v.t.300,-360,-
Verfn.v.t.120,-300,-
Gas etc.n.v.t.150,-220,-

Benieuwd naar al onze kosten van onze derde zelfbouw camper? Neem dan ook eens een kijkje bij ons kostenoverzicht artikel. Hier vind je tevens een video waar we al deze punten doorlopen.

5. Strippen van je bus

De eerste stap van het bouwen van je camper is het strippen van je bus. Alle originele onderdelen moeten eruit, zodat je de bus helemaal naar eigen wens kunt inrichten.

Dit is ook het moment om te beslissen of je het tussenschot wilt behouden. In een camper is een tussenschot niet verplicht. Als je de bus echter niet laat keuren bij de RDW en deze dus een bedrijfswagen blijft, kan een tussenschot wel verplicht zijn.

Bij nieuwere bussen houd je na het strippen vaak een metalen vloer en wanden over. Hierop kun je direct je opbouw plaatsen begint bij de vloer. Bij oudere bussen of oldtimers is dit anders: na het strippen kijk je vaak dwars door het chassis heen de grond op. In dat geval moet je zelf een bodemvloer maken waarop je de opbouw kunt plaatsen. Verderop in dit artikel leggen we uit hoe wij dit hebben aangepakt.

Wanneer je een oudere/oldtimer bus koopt, betekent dit dat je na het strippen door het chassis heen de grond kunt zien en dus zelf een bodem moet maken waarop je de opbouw kunt plaatsen. Verderop lees je hoe wij dit hebben gedaan.

strippen van de bus
“Nieuwe” bestelbus
bus camper bouwen
Oldtimer bus

6. Schoonmaken

Een goede basis voor het ombouwen van je bus naar camper begint met het schoonmaken en ontvetten van de ondergronden. Het is misschien niet het leukste taakje, maar wel een essentieel onderdeel van het proces.

Door de oppervlakken goed schoon te maken en te ontvetten, voorkom je dat er tijdens het rijden iets begint te rammelen of te stinken. Bovendien zullen materialen die je schoon hebt gemaakt beter hechten, wat essentieel is voor een duurzame en stevige camperbouw.

Alhoewel ”schoonmaken” op punt 6 staat in dit stappenplan zal deze stap meerdere malen terugkomen tijdens je verbouwing.

Roest

Het voorkomen van roest is beter dan dat je het naderhand moet behandelen. Als je toch enkele roestplekken hebt ontdekt, is het belangrijk om deze te behandelen. Kleine roestplekken kun je eerst licht opschuren totdat alle roest weg is en vervolgens behandelen met metaalverf.

Heb je een grote roesplek, dan kun je deze eerst het beste behandelen met anti-roest.

Als er een gat in je carrosserie zit, of erger nog, in je chassis, dan moet het geroeste deel vervangen worden en moet er een nieuw stuk worden ingelast. Het is verstandig om dit te laten doen door een specialist.

Ondersteunend artikel:

roest behandelen

Metaal verven

Het kan zijn dat de bodemplaat en wanden er nog piekfijn uitzien en geen verfbehandeling nodig hebben. Wanneer je gebruikssporen ziet, is de kans op roest echter groter. Voordat je metaalverf aanbrengt, is het belangrijk om alles eerst goed op te schuren.

Begin met grof schuurpapier, zoals korrel 320. Vervolgens kun je overstappen naar korrel 800. Het is mogelijk om nog verder te gaan naar korrel 1200 en 2000, maar dat is niet nodig voor oppervlakken die niet zichtbaar zijn. Blijft het metaalwerk wel in het zicht? Dan is het zeker aan te raden om ook deze fijnere korrels te gebruiken voor een strakker resultaat.

7. Ramen in je camper bus bouwen

Een extra dakraam of zijraam die open en dicht kan is niet alleen fijn voor het uitzicht, maar ook noodzakelijk. Een goede luchtcirculatie in je camper is essentieel om vocht en dampen tegen te gaan. 

Dakluiken

Voor een camper kies je een dakluik zonder gedwongen ventilatie. Dit is belangrijk omdat een bus wordt omgebouwd tot camper. Bij een dakluik mét gedwongen ventilatie (wat in caravans gebruikelijk is) hoor je tijdens het rijden een constant piepend geluid door de luchtstroom. In een caravan heb je hier geen last van, dus daar is gedwongen ventilatie juist gewenst.

In al onze campers installeren we twee dakluiken. Eén daarvan is de Maxxfan Air Deluxe, die wat ons betreft het beste dakluik met elektrische ventilator op de markt is. De Maxxfan kan ventileren in vrijwel alle weersomstandigheden en heeft een temperatuurregelaar. Hierdoor kan de ventilator automatisch inschakelen zodra de temperatuur in de camper boven een ingesteld maximum komt. Het tweede dakluik is een ‘normaal’ luik. Zo creëer je een luchtcirculatie die essentieel is om condensatie tegen te gaan.

Zijramen

Heb je geen ruimte voor een tweede dakluik? Dan kun je kiezen voor minimaal één zijraam dat open kan. Dit is een goed alternatief om toch luchtcirculatie te creëren. Denk er hierbij wel over na hoe je dit raam ’s nachts kunt vergrendelen, zodat je toch veilig van de frisse lucht kunt genieten. Onthoud dat er altijd minimaal twee openingen nodig zijn om koele lucht de camper in te trekken en zo een goede luchtstroom te krijgen.

Maxxfan Air Deluxe Camper installeren

Ondersteunend artikel:

8. Airco en verwarming

Een aangename camper is koel op warme dagen en warm op koude dagen. Dit bereik je met een airco en een verwarming. Veel airconditionings hebben ook een verwarmstand. Maar als je veel off grid wilt staan raden we je aan een aparte dieselkachel te installeren. Zo ben je niet afhankelijk van de airco die op stroom werkt.

Airco in de camper: luxe of noodzaak?

Je camper koel houden kan uitstekend door goed te ventileren met bijvoorbeeld de eerdergenoemde Maxxfan, maar dit is uiteraard niet te vergelijken met de koeling van een airco. Hoewel een airco zorgt voor een aangenaam klimaat op de warmste dagen, is het niet per se een noodzaak.

De meest gekozen optie voor een airco in een camperbus is een dakairco, voornamelijk vanwege de ruimtebesparing. Er zijn echter ook modellen die je in een bankje of bagageruimte kunt plaatsen, mocht je liever geen extra unit op je dak willen.

Het is belangrijk te weten dat een airco extreem veel stroom verbruikt. Je kunt deze alleen gebruiken als je bent aangesloten op walstroom, of als je een zeer uitgebreid off-grid elektriciteitssysteem hebt. Dit vereist een grote accucapaciteit, veel zonnepanelen en een zware omvormer, wat een aanzienlijke investering is. Vandaar dat een dakluik met ventilator, zoals we eerder beschreven, vaak een uitstekende en betaalbare oplossing is voor de meeste camperaars.

Wil je toch meer weten over de verschillende soorten airco’s en hoe je ze eventueel off-grid kunt gebruiken? Lees dan ons ondersteunend artikel voor uitgebreide informatie over de installatie en keuze van een camperairco.

Ondersteunend artikel:

Verwarming in de camper kiezen

Een verwarming in je camper houdt je vanzelfsprekend warm op koude dagen. Als je van plan bent om buiten het hoogseizoen of in de bergen te reizen, dan is een kachel geen overbodige luxe.

Reis je echt alleen in de zomermaanden? Dan is een verwarming wellicht niet strikt noodzakelijk. Echter, een kachel geeft je gewoonweg meer vrijheid. Daarom kiezen wij er altijd voor om een kachel te plaatsen. Welk type kachel het beste is, hangt af van je reisplannen. Een dieselkachel vinden wij de beste optie, maar een stroomkachel kan voor jou ook een goede uitkomst bieden.

Dieselkachel

Voor degenen die graag vrij kamperen met hun camper in koudere temperaturen, zoals in de bergen of buiten de zomer, is een dieselkachel een ideale oplossing. Dit type kachel verbrandt diesel in een afgesloten kamer en blaast de warme lucht vervolgens de camper in. De verbrandingsgassen worden via een uitlaat onder de vloer van je bus naar buiten geleid, wat zorgt voor een veilige en efficiënte verwarming.

dieselkachel in camper

Een dieselkachel kun je installeren onder een bankje of in de bagageruimte. De A-merken zijn vaak erg prijzig, maar er zijn tegenwoordig uitstekende en betaalbare alternatieven die voldoen aan alle eisen. Wij installeren tegenwoordig de Nordkapp dieselkachels, deze hebben een CE keurmerk en een R10 certificaat, wat vereist is voor de RDW-keuring tot kampeerauto. Voorheen installeerde we ook Vevor dieselkachels, maar deze hebben alleen een CE keurmerk en geen R10 certificaat.

Heb je een bus die op diesel rijdt? Dan kun je de dieselkachel direct aansluiten op de brandstoftank, wat het gebruik nog eenvoudiger maakt. Met de kachels van Nordkapp geniet je van de voordelen van een dieselverwarming, zonder in te leveren op kwaliteit, veiligheid of je portemonnee.

Ondersteunend artikel:

Stroomkachel

Een stroomkachel is een goede optie als je van plan bent om met je camper vaak op de camping te staan, aangesloten op walstroom. Het is namelijk niet verstandig om een elektrische kachel te gebruiken op je huishoudaccu.

Elektrische kachels verbruiken enorm veel stroom, wat de levensduur van je accu’s aanzienlijk verkort. Aangesloten op walstroom heb je hier geen last van. Let wel op dat sommige campings een energiemeter hebben, wat betekent dat meer verbruik ook meer kosten met zich meebrengt.

Het aansluiten van een elektrische kachel is heel eenvoudig: je steekt de stekker simpelweg in het stopcontact. De Philips elektrische kachel is een uitstekend compact apparaat om je camper snel en efficiënt mee te verwarmen.

9. Bodem bouwen in je buscamper

Je gaat aan de slag met de vloer van je camper en wilt zeker weten dat je een goede basis legt. Of je nu een nieuwe bus ombouwt of een oudere bus: het begint allemaal bij een solide bodem. De manier waarop je dit aanpakt, hangt af van het type bus dat je hebt.

In een relatief nieuwe bus heb je vaak al een metalen bodemplaat. Hierop kun je direct aan de slag met het plaatsen van houten framedelen. Vervolgens vul je de ruimtes op met isolatie en werk je het geheel af met een ondervloer.

Bij een oldtimer is de aanpak anders. Hier moet je vaak beginnen met het maken van een complete nieuwe bodemplaat, voordat je kunt starten met isoleren.

”Nieuwe” bestelbus camper vloer

In onze “nieuwe” bestelbussen vinden we na het verwijderen van de oorspronkelijke vloer een prachtige metalen bodem.

Deze metalen vloer hebben we eerst goed schoongemaakt en eventuele roestplekjes behandeld met anti-roest. Vervolgens hebben we vuren houten latjes van 22 mm x 30 mm vastgelijmd met polymeerkit en op enkele plekken vastgeschroefd met zelftappers. Hierna was de basis klaar om met de isolatie te beginnen.

camper bodem vloer
camper vloer xps

Isolatie campervloer

De XPS isolatieplaten van 20mm hoog passen qua hoogte goed tussen de latjes. Wanneer je de vuren latjes plat legt houd je nog zo’n 2mm over, wat nodig is omdat isolatiemateriaal heel lichtjes kan uitzetten bij hoge temperaturen of op grote hoogte.

De XPS isolatieplaten van 20 mm hebben een Rd-waarde (isolatiewaarde) van 0,55. In vergelijking met isolatiewaarden voor woningen is dit niet heel hoog, maar voor een camper is het een goede keuze. Gezien de stahoogte belangrijk is en een bus van nature veel koudebruggen heeft, is deze isolatiewaarde voldoende. Bovendien is de waarde vergelijkbaar met andere, minder geschikte alternatieven.

Gelukkig hoeft een vloer niet extreem goed geïsoleerd te worden. Er schijnt geen directe zon op en kou dringt minder snel via de vloer binnen.

Het grote voordeel van XPS is dat het materiaal makkelijk te bewerken en loopbestendig is. Dit maakt je vloer een stevige, solide basis. De platen snijd je eenvoudig op maat met een stanleymes en leg je tussen de latjes. Wij raden aan om ze vast te zetten met een beetje polymeerkit om verschuivingen te voorkomen.

Let erop dat je voldoende ondersteuning met de vuren latjes maakt bij de instap. Hier wordt de vloer het meest belast, dus een extra lat zorgt voor extra stevigheid.

XPS isoleren vloer

Ondervloer plaatsen

Op de latten en de isolatie leg je nu een ondervloer van betonplex, multiplex of OSB. Zaag de plaat exact op maat voor jouw bus. Als je het geluk hebt dat je jouw oude betonplex vloer er in één geheel uit krijgt en deze minimaal 12mm dik is, dan kun je die mooi hergebruiken. Dat bespaarde niet alleen kosten, maar zorgt er ook voor dat de pasvorm perfect is.

ls de oude ondervloer niet in één geheel eruit komt en in slechte staat is, kun je deze het beste niet hergebruiken. Gooi hem echter niet zomaar weg! Je kunt de stukken gebruiken als mal om de exacte vorm van je nieuwe vloer af te tekenen. Zo zorg je ervoor dat de nieuwe ondervloer perfect past.

Twijfel je over de beste keuze voor je ondervloer? Of wil je precies zien hoe wij het hebben aangepakt? Bekijk dan 1 van onze vele YouTube-video’s De beste campervloer, zo installeren wij de vloer. Hierin nemen we je mee door het hele proces en leggen we al onze keuzes stap voor stap uit. Zo weet je zeker dat je een solide basis bouwt voor de rest van je camper.

”Oldtimer” Camper vloer

De vloer van een oldtimer bus vereist een andere aanpak. Voordat je kunt beginnen met isoleren, moet je eerst een nieuwe, stevige bodemplaat creëren. In onze oude bus hebben wij dit gedaan met Ki-Kern platen van 3 mm dik.

We hebben de platen op maat gemaakt, zodat ze precies tussen de framedelen passen. Aan de randen van het frame zit een opstaande rand waar je de platen op legt. Tussen de platen en het frame hebben we een neopreen stripje geplaatst voor extra demping en bescherming.

De platen hebben we rondom vastgekit. Het is hierbij belangrijk om op sommige plekken de kit weg te laten. Dit doe je om vochtregulatie toe te staan, zodat eventueel vocht kan ontsnappen en je de kans op roest minimaliseert.

Vervolgens hebben we PIR isolatieplaten van 50 mm dik geplaatst. De isolatiewaarde (Rd-waarde) hiervan is 2,25. Dit is vrij hoog en wellicht overbodig, maar we hebben voor deze dikte gekozen omdat dit perfect paste tussen de nieuwe bodemplaten en de bovenkant van het frame.

bus camper bouwen

10. Isolatie

Goed isoleren is essentieel voor je camper. Op warme dagen houd je de bus lekker koel, en op koude dagen blijft de warmte juist beter binnen. Daarnaast voorkom je condens op het metaal, wat uiteindelijk kan leiden tot schimmel en roest.

Hierboven hebben we het al kort gehad over de vloerisolatie, maar nu gaan we verder in op het isoleren van de hele camper. Het isoleren van een camper verschilt wezenlijk van het isoleren van een huis. Een huis heeft een gesloten structuur, terwijl een bus een open structuur heeft. Aluminiumfolie, dat in huizen wordt gebruikt om vocht buiten te houden, is in een bus nagenoeg onmogelijk te gebruiken. Daarom kun je beter kiezen voor een open structuur met isolatiematerialen die een goede vochtregulatie hebben.

Om die reden vallen steenwol en glaswol af, aangezien deze niet goed tegen vocht kunnen. Ook purschuim is af te raden, omdat het ruimtes afsluit en vocht vasthoudt, wat roest kan veroorzaken.

In deze fase is het slim om alvast de houten structuur voor de binnenkant van je bus te maken. Dit is met name handig als je isolatiemateriaal kiest dat niet zelfklevend is, zoals schapenwol. De houten structuur helpt dan om het isolatiemateriaal op zijn plek te houden.

Ondersteunde artikels:

Geschikte isolatiematerialen voor je camper

Kies isolatiematerialen die goed met vocht omgaan. Let daarbij op de Rd-waarde: hoe hoger deze is, hoe beter het materiaal isoleert.

  • Vloer voor oude bussen: PIR isolatiepanelen (zeer goede isolator).
  • Vloer voor nieuwe bussen: Armaflex of XPS.
  • Wanden en dak: Schapenwol en/of Armaflex.

Ontdreunings-platen

Het plaatmateriaal van de carrosserie is vaak erg dun en geeft een hol geluid wanneer je erop slaat. Tijdens het rijden trillen deze platen en dit geeft een galmend geluid.

Het verschil van geluid voor en na het aanbrengen van de ontdreunings-platen is enorm! Echt geen overbodige luxe tijdens het rijden. 

Ontdreuningsplaten bij een automaterialenzaak zijn flink aan de prijs, maar de ontdreunings-platen bij Amazon zijn net zo goed en stukken goedkoper.

De vloer isoleren

Voor de vloer bij onze oldtimer camper hebben wij PIR isolatie panelen van 50 mm dik gebruikt omdat deze zeer goed isoleren, goedkoop zijn en deze stugge panelen makkelijk tussen het chassis passen.

Heb je een nieuwe bestelbus dan ben je waarschijnlijk beter uit met Armaflex of XPS, omdat dit materiaal dunner is. Helaas isoleren deze ook minder goed. Nu is dat bij een vloer minder erg dan bij het dak. Zo hebben wij bij onze laatste camperbouw XPS gekozen.

De wanden, het dak en de deuren isoleren

Wij kiezen voor een combinatie van Armaflex en schapenwol om de camper wanden mee te isoleren.

Armaflex is makkelijk te verwerken, goed te buigen en plakt eenvoudig op de wanden en het dak van de bus. Dit materiaal reguleert vocht goed, maar is niet de allerbeste isolator. Daarom hebben we gekozen voor een dikte van 19 mm. De naden tussen de Armaflex-delen plak je af met aluminium tape om een naadloze laag te creëren.

Bovenop de Armaflex hebben we schapenwol aangebracht en vastgezet met tape. Schapenwol is milieuvriendelijk en isoleert uitstekend. Je hoeft het niet heel dik aan te brengen; zolang de ruimte volledig gevuld is, werkt het optimaal.

Vilt plakken

Vilt is een geweldig materiaal om moeilijk hoeken en bochten in de camper mee te bekleden. Het is ontzettend licht van gewicht en geeft een duurzame uitstraling. Maar niet alleen moeilijke hoeken en bochten zijn geschikt voor vilt. Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen alle wanden te beplakken met vilt i.p.v. te betimmeren met hout. Zo houdt je het totaalgewicht van je camper laag.

Naast dat je naaldvilt misschien gebruikt voor de uitstraling geeft het ook enige thermische en akoestische isolatie. Niet veel, maar wel genoeg om druppels op het metaal te voorkomen.

Wanneer je vilt wilt gebruiken in je camper is het belangrijk dit op tijd te doen. Verderop in de bouw wordt het moeilijker dit aan te brengen, omdat er dan meubels in de weg staan.

Ten slotte: naaldvilt breng je aan met contactlijm dat hoge temperaturen kan weerstaan. Het metaal van de camper kan flink heet worden in de zon. En je wilt natuurlijk niet dat dit loslaat.

Ondersteunend artikel:

11. Elektra

Een goed plan is cruciaal voor de aanleg van elektra in je camper. Je voert dit plan uit nadat de bodemvloer is gebouwd en de wanden en het plafond zijn geïsoleerd. Om de kabels netjes weg te werken, heb je toegang tot de ruimte in de wanden nodig. Wij kiezen ervoor om geen kabels door de vloer te trekken, bij een eventuele lekkage staat de vloer onder water met ook de elektriciteitskabels.

Voordat je begint, stel jezelf de volgende vragen:

  • Wil je graag vrij kamperen? Zo ja, hoeveel dagen achter elkaar wil je zonder aansluiting op een stroompunt staan?
  • In welke jaargetijden wil je de camper gebruiken?
    • Alleen in de zomer
    • Zomer, herfst en lente
    • Het hele jaar door
  • Wil je zonnepanelen op de camper?
  • Wil je dat de huishoudaccu(’s) ook opladen tijdens het rijden?

Met deze antwoorden in je achterhoofd of opgeschreven op een blaadje kun je zelf een elektraplan opstellen die aansluit bij je wensen. Hieronder doorlopen we stapsgewijs alle elektraonderdelen waar je rekening mee moet houden, dit is een goede eerste kennismaking. Wanneer je verder bent in het proces raden we je aan het hoofdartikel over elektra te lezen, dat verder ingaat op de stof, daarin leggen we ook uit hoe je de installatie doet.

Ondersteund artikel:

Elektra camper simpel uitgelegd

Elektra afhankelijk van jouw reis

Je kunt op verschillende manieren stroom regelen in je camper. Voor elke camper en elk type reis bestaat er een passend elektrasysteem. Zo kun je je vast voorstellen dat zonnepanelen erg handig zijn als je vaak vrij staat (off grid) en nooit op een camping met walstroom komt. Sta je daarentegen eigenlijk altijd op campings, dan heb je die zonnepanelen misschien helemaal niet nodig.

Welk elektrasysteem het beste bij jou past, hangt dus vooral af van het soort reizen dat je maakt. Hieronder vind je een kort overzicht van welke onderdelen aansluiten bij jouw manier van reizen.

Walstroom

De term walstroom komt oorspronkelijk uit de scheepvaart. Een boot meert aan een wal. Wanneer de boot dan wordt aangesloten op het stroomnet van het land, heet dat walstroom. De wal is hier dus het land.

Voor campers werkt dit precies hetzelfde. Als je met je camper op het stroomnet bent aangesloten, bijvoorbeeld op de camping of thuis voor de deur, gebruik je walstroom. Elke in de fabriek gebouwde camper heeft standaard een CEE-aansluiting om dit te kunnen doen. We raden dan ook ten zeerste aan om deze aansluiting te installeren als je zelf een camper gaat bouwen.

Zelf stroom opwekken

Wanneer je wilt vrij kamperen dan is zelf stroom opwekken noodzakelijk. De mate waarin dit nodig is, is afhankelijk van hoelang je wilt vrij kamperen en welke elektrische apparaten je wilt gebruiken.

Als je af en toe wilt vrij kamperen dan kun je wellicht genoeg hebben aan een walstroom aansluiting met alleen zonnepanelen. Daarbij plaats je een huishoudaccu, zodat je stroom kunt opslaan en op een later moment weer kunt gebruiken. Deze laad je op met de zonnepanelen of via walstroom met een acculader.

Als je regelmatig wilt vrij kamperen dan kun je meer zonnepanelen plaatsen en ook opladen tijdens het rijden via de dynamo van de motor. Samen met de acculader zijn er dus 3 manieren hoe je stroom kunt opslaan in jouw huishoudaccu.

De grootte van de huishoudaccu en de zonnepanelen die je nodig hebt leggen we hieronder uit. Ook vertellen we je hoe je jouw walstroom aansluiting moet maken en hoe je de dynamo kunt gebruiken om de huishoudaccu op te laden.

Heb ik een omvormer nodig?

Een omvormer is onmisbaar om 230 volt apparaten te gebruiken in je camper als je vrij kampeert. Dit apparaat zet de 12 of 24 volt van je huishoudaccu om naar 230 volt. Zo kun je bijvoorbeeld een laptop, koffiezetapparaat of blender aansluiten.

Let wel op: je kunt niet zomaar alle 230 volt apparaten aansluiten. De mogelijkheden zijn afhankelijk van het vermogen van je omvormer, je huishoudaccu en het elektrische apparaat zelf.

Meer over de omvormer verderop in het stappenplan.

Een energiebalans maken

Om te bepalen hoeveel stroom je op een dag verbruikt, maak je een energiebalans. Dit is essentieel als je van plan bent om vrij te kamperen, zelfs al is het maar af en toe.

Om het verbruik in ampère-uur (Ah) per apparaat te berekenen, volg je deze stappen:

  1. Bepaal het verbruik van elk apparaat: Vermenigvuldig het vermogen (watt) van het apparaat met de uren dat je het gebruikt.
  2. Bereken de Ah: Deel het resultaat door de gelijkspanning (DC) van je huishoudaccu. De meeste camperaars gebruiken een 12V accu. Houd er rekening mee dat voor apparaten die via een omvormer (AC) stroom krijgen, je deelt door 10,8V. Een omvormer heeft namelijk gemiddeld 10% rendementsverlies.

Je hoeft deze berekening niet handmatig te maken. Om het je makkelijk te maken, kun je gebruikmaken van onze online calculator energiebalans + accuadvies. Zo weet je snel hoeveel stroom je nodig hebt en welke accu het beste bij je past..

apparaatwatturen (per dag)DC of ACAh
laptops (2)60 (30×2)2AC11,1
koelkast604 (slaat aan en uit)DC20
telefoon (2)202DC3,4
camera81DC0,67
led licht (4)
dimbaar
3×42DC2
waterpomp720,17 (10 min)DC1
Maxxfan6 (stand 4)6DC3
TOTAAL41,17

Huishoudaccu bepalen

De grootte van de huishoudaccu bepaal je door jezelf af te vragen hoe lang je zonder enige vorm van acculading vrij wilt kamperen. Vervolgens neem je jouw dagelijkse stroomverbruik en doet dit maal het aantal dagen. Nu weet je jouw totale stroomverbruik waar je een bijpassende accu kunt uitzoeken.

Lithiumaccu’s zijn het meest geschikt als camperaccu’s en kunnen wel 100% ontladen worden. Daarbij kunnen ze goed tegen hoge ontladingen en zijn ze snel opgeladen. Het enige nadeel van lithiumaccu’s is dat deze prijziger zijn dan AGM loodzuur accu’s. Wanneer je kiest voor lithium in jouw camper dan moet dus de grootte van de accu minimaal hetzelfde zijn als je totale stroomverbruik.

AGM loodzuur accu’s zijn ook goede accu’s voor in de camper en worden al jarenlang gebruikt, ver voordat lithiumaccu’s op de markt kwamen. AGM loodzuur is zwaarder en kan minder ver ontladen worden, tot maar 50%. Ze zijn wel een stukje goedkoper. Wanneer je kiest voor AGM loodzuur in jouw camper dan moet dus de grootte van deze accu 2 keer zo groot zijn dan je totale stroomverbruik

Meer weten over het energiebalans, maximale stroomvraag en het bepalen van de accugrootte? Je leest het hieronder allemaal in de ondersteunende artikels.

Ondersteunend artikel:
Huishoud Accu Camper – Dit is de beste tweede accu
Lithium accu in de camper

Accu opladen via Walstroom

Zoals we hierboven al even benoemde, raden we elke camper bouwer aan een walstroompunt te maken, die een huishoudaccu gaat plaatsen. Zo kun je altijd de huishoudaccu laden, ook als de zon niet schijnt of als je niet wilt opladen via de dynamo.

Om je accu te kunnen opladen via walstroom, heb je een aantal apparaten nodig die zorgen voor een veilige en correcte stroomvoorziening. Een walstroomaansluiting in je camper voorziet je voertuig van 230V elektriciteit, waardoor je al je elektrische apparaten kunt gebruiken en de huishoudaccu kunt opladen.

Hoewel het elektriciteitsnet in een camper gelukkig eenvoudiger is dan thuis, is het net zo belangrijk om jezelf en je voertuig te beschermen met een veilige aansluiting. Voor het gemak doorlopen we hieronder het proces van de laadpaal tot de accu, zodat je precies weet welke stappen je moet volgen.

Ondersteunend artikel:

Walstroom in de camper

Zonnepanelen op de camper

Zonnepanelen op het dak van jouw camper kunnen ervoor zorgen dat je nooit aan walstroom hoeft en dat je elektrisch volledig zelfvoorzienend bent. Zolang de zont schijnt natuurlijk!

Het is dan wel belangrijk zonnepanelen aan te sluiten die meer opleveren dan dat je dagelijkse verbruik is. Dit heb je uitgerekend in je energiebalans. Daarbij kun je de grootte van de zonnepanelen ook aanpassen op het jaargetijde. Je kunt je voorstellen dat je meer zonnepanelen nodig hebt in de herfst of lente dan in de zomer. In ons artikel over de zonnepanelen laten we zien hoe je jouw zonnepanelen uitkiest met een berekening. Daarbij vind je een aansluitschema en een montage stappenplan.

Onze laatste camper hebben we uitgerust met 2 zonnepanelen van 150 Wp elk. Deze levert ons op zonnige dagen soms wel meer dan 1500 Watt op. Dit zijn uitzonderingen, normaal gesproken kun je ervan uitgaan dat jouw zonnepaneel 4 volledige uren oplaad op een zomerse dag. Dus 300 Wp maal 4 is 1200 Watt.

Ondersteunende artikels:

Zonnepanelen op dak vrolijk op reis

Keuze zonnepaneel

Er zijn ontzettend veel zonnepanelen op de markt, maar over het algemeen presteren monokristallijne zonnepanelen met een hardglazen bovenlaag het beste. Dit type panelen staat bekend om hun hoge rendement en duurzaamheid.

Wij kiezen meestal voor de hardglas zonnepanelen van Enjoy Solar. Dit is een Duitse fabrikant die betaalbare panelen produceert. We hebben deze panelen al op meerdere campers geïnstalleerd en gebruiken ze zelf al jarenlang naar volle tevredenheid. Mocht je op zoek zijn naar een goed alternatief, dan zijn de resultaten van de zonnepanelen van Victron Blue Energy ook uitstekend.

Keuze laadregelaar

Zonnepanelen hebben een laadregelaar nodig om de opgewekte energie om te zetten naar een geschikt voltage voor je huishoudaccu. De juiste laadregelaar hangt af van de capaciteit van je zonnepanelen.

Wij raden altijd de Victron Bluetooth laadregelaars aan, dit zijn efficiënte laadregelaars voor een eerlijke prijs. De smart functie stelt je instaat de laadregelaar via je telefoon in te stellen en de status in te zien. Makkelijker kan niet.

Je hebt twee soorten laadregelaars: MPPT en PWM. De PWM-laadregelaar heeft enigzins verouderde techniek, kent veel stroomverlies en is alleen nog geschikt voor zonnepanelen met een laag vermogen (tot 100Wp meestal). De MPPT-laadregelaar is uitgerust met slimme laadtechnologie die bijna geen stroom verliest tijdens het laden, waardoor je de energie van je zonnepanelen optimaal benut.

Twijfel je welke laadregelaar je nodig hebt voor jouw specifieke zonnepanelen? Lees dan ook ons uitgebreide artikel over zonnepaneellaadregelaars.

Ondersteunend artikel:

victron bluetooth
Victron Bluetooth laadregelaar resultaten

Opladen tijdens het rijden via de dynamo en een accuscheider

Op elke bestemming aankomen met een volle huishoudaccu, dat is wat je kunt bereiken met een accuscheider die je dynamo en je huishoudaccu veilig koppelt.

Zo een handig apparaatje zorgt ervoor dat de dynamo, terwijl je rijdt, niet alleen je startaccu oplaadt, maar ook je huishoudaccu van stroom voorziet. Dit gebeurd met een slimme ingebouwde functionaliteit, zodat je niet per ongeluk je startaccu leeg trekt.

Maar welke accuscheider heb je dan nodig? Een DC-DC lader of een scheidingsrelais?

Traditionele dynamo

Voertuigen met een euro emissieklasse van Euro 4 of lager hebben een traditionele dynamo en daar is een scheidingsrelais zoals de Victron Cyrix Ct geschikt voor. Maar alleen als je een loodzuur accu als huishoudaccu plaatst. Bij lithiumaccu’s adviseren we altijd een DC-DC lader te plaatsen. De DC-DC lader is ook geschikt om loodzuur accu’s op te laden en je hoeft dus niet per se een scheidingsrelais te gebruiken. De prijs van een scheidingsrelais is alleen aantrekkelijker dan die van een DC-DC lader.

Daarbij heeft de de Victron Cyrix Ct een handige noodfunctie. Als je per ongeluk een keer je lampen aan heb laten staan en je startaccu kan je motor niet meer starten. Dan kun je met 1 druk op de knop beide accu’s verbinden, om zo toch je accu te starten.

Euro 5 of Euro 6?

Wat te doen als jou camper milieuklasse euro 5 of 6 heeft? En hoe weet je of je een euro 5 of euro 6 motor in je camper hebt? Over het algemeen zijn de meeste voertuigen van 2008 en nieuwer uitgerust met een motor die voldoet aan klasse 5 of hoger. Maar er zijn nog meer manieren om dit te achterhalen. Zo kun je bij de RDW een kentekencheck doen en kun je 2 fysieke tests doen. Meer hierover lees je in ons ondersteunend artikel.

Motoren met millieuklasse 5 of 6 hebben een geregelde dynamo. Dit betekent dat de dynamo (alternator) wordt aangestuurd door de boordcomputer en deze schakelt alleen in op “slimme” momenten. Zo wordt voorkomen dat de dynamo onnodig energie uit de motor haalt. Hierdoor rijd je zuiniger en dat is de eis bij deze milieuklasses.

Door deze slimme (geregelde) dynamo kun je de huishoudaccu en startaccu alleen verbinden met een dc/dc converter-lader. Dit apparaat omzeilt de boordcomputer van de camper, zodat je de huishoudaccu alsnog kunt opladen tijdens rijden.

Meer informatie en aansluitschema’s over het opladen van de camperaccu tijdens het rijden vind je in het ondersteunend artikel.

Ondersteunend artikel:

De omvormer

Een omvormer zorgt ervoor dat je van 12 volt naar 230 volt gaat. Handig als je tijdens het vrij kamperen je laptop, koffiezetapparaat of magnetron wilt gebruiken. Je sluit de omvormer aan op je huishoudaccu en zo maak je eenvoudig stopcontacten in je camper.

Welke omvormer je nodig hebt, hangt af van je grootste stroomverbruiker. Heb je bijvoorbeeld een magnetron (2000 watt) of een koffiezetapparaat (1200 watt), dan heb je een flinke omvormer nodig. Houd er wel rekening mee dat je zulke apparaten niet tegelijk kunt gebruiken.

Kies altijd voor een zuivere sinus omvormer. Die levert dezelfde stroomkwaliteit als thuis, waardoor je apparaten veilig blijven en langer meegaan.

Ondersteunend artikel:

Elektraschema maken voor een veilige installatie

Een elektraschema heb je nodig om veilig alle elektra onderdelen in je camper aan te sluiten. Zo heb je in één overzicht hoe alles aangesloten is en weet je zeker dat je de juiste kabels en kabeldiktes gebruikt.

Een elektraschema hoef je niet zelf te maken. Je kunt één van onze 9 elektraschema’s uitkiezen, die je eenvoudig kunt aanpassen naar jouw elektra wens.

Alle elektra schema’s vind je hier >>>

Elektra schema camper 9 - 4 seizoenen

12. Plaatmateriaal

De vloer, de wanden en het dak maak je (gedeeltelijk) van hout. In ieder geval de vloer plaats je van een plaatmateriaal dat sterk is en nog jaren mee kan. Voordat je de wanden en het dak plaatst is het belangrijk dat je alle elektrakabels, waterleidingen en gasleidingen al gelegd hebt.

De vloer

Nadat we de vloer hebben geisoleerd plaatsen we een betonplex ondervloer. Deze betonplex plaat ligt vaak al in bestelbussen en hergebruiken we als deze in goede staat is en minimaal 12mm dik is. Betonplex kan makkelijk 20 jaar meegaan en waarschijnlijk langer als deze droog bewaard wordt zoals in een camper.

Als we een nieuwe ondervloer moeten maken, dan kiezen we voor een multiplex underlayment, deze behandelen we met menie, zodat deze beschermd is tegen vocht. Bij bestelbussen waar we zelf de isolatie en ondersteuning hebben geplaatst kiezen we voor 12mm dik. In oudere oldtimer bussen waar je de isolatie tussen de chassisdelen hebt gelegd en dus de ondersteuning direct op het chasiss is, kun je waarschijnlijk beter kiezen voor 18mm dikte.

Ondersteunend artikel:

camper bodem vloer
bus camper bouwen

De wanden

De afwerking van de wanden doen we meestal met multiplex platen en de moeilijke bochten met vilt.

Voor de multiplex platen gebruiken we platen van tussen de 4 tot 6 mm dikte. Deze zijn flexibel genoeg om mee te buigen met de rondingen van de bus. We schroeven de platen vast op de houten structuur die we eerder hebben gemaakt bij het plaatsen van de isolatie. Direct op de metalen spanten schroeven is geen optie, want dan ontstaat er een koudebrug tussen binnen- en buitenzijde.

Om toegang te houden tot elektraleidingen, waterleidingen en gasleidingen laten we bepaalde delen bewust open. Zo betimmeren we achter de keuken geen wand en achter bankjes of andere meubels ook niet.

Ondersteunend artikel:

Het plafond

Voor het plafond kun je, net als bij de wanden, multiplex platen gebruiken. Omdat het plafond gebogen is, werkt buigplex vaak het makkelijkst: dit materiaal is speciaal gemaakt om mee te vormen met de ronding van de bus en sluit daardoor mooi aan zonder dat het gaat scheuren of bol staan.

Een andere populaire optie zijn vuren kraaldeeltjes (schrootjes). Deze geven een warme, huiselijke uitstraling en hebben een handige uitsparing waardoor ze eenvoudig in elkaar schuiven. Daarnaast werken ze relatief snel en makkelijk, en heb je minder kans op kieren of vervorming door houtwerking.

Welke keuze je ook maakt, een goede voorbereiding scheelt veel werk. Bepaal vooraf de indeling van je plafond, zodat je naden mooi kunt laten aansluiten en rekening houdt met de plaatsing van kastjes of andere meubels. Denk er ook aan dat je, voordat het plafond erin gaat, eerst alle elektrakabels trekt en de gaten voor je verlichting of spotjes uitzaagt. Zo hoef je later niet meer in je afgewerkte plafond te boren en blijft het resultaat strak en netjes.

plafond vrolijk op reis bus camper

Meubels

Als je zelf van een bus een camper gaat bouwen dan is er een grote kans dat je jouw meubels zelf zult maken.

Het grootste voordeel van zelf meubels maken is dat je de afmetingen kunt bepalen. In een camper is ruimte schaars en goed passende meubels maken de ruimte functioneel.

Het nadeel van zelf camper meubels maken is dat het een tijdrovend klusje is. Maar als het dan af is dan heb je wel iets om trots op te zijn.

Kwalitatieve camper meubels maak je van populieren hout. Dit is lichtgewicht sterk hout. Maar in ons ondersteunende artikel over camper meubels maken vind je nog veel meer keuzes.

Daarbij geven je allerlei handige maten die helpen bij het bepalen van de ideale zithoogte, tafelhoogte en keukenhoogte.

tafelhoogte berekenen (1)

Ondersteunend artikel:

zelfbouw camper keuken

13. Water in de camper

Water is essentieel voor een aangename camperreis. Zelfs een eenvoudig systeem kan je de luxe van stromend water bieden, maar als je droomt van een warme douche of warm water uit de kraan, is een uitgebreider systeem nodig.

In het artikel watersysteem stappenplan + waterschema’s lopen we stap voor stap door alle onderdelen van een compleet watersysteem: van het watertoevoerpunt tot de grijswatertank. Je kunt kiezen uit drie verschillende waterschema’s, inclusief opties met en zonder een boiler, zodat je de perfecte installatie voor jouw camper kunt kiezen.

Wij kiezen in onze campers bewust voor normale huiskranen. Niet alleen vanwege de stijlvolle uitstraling, maar ook omdat ze een krachtigere waterstraal leveren dan standaard camperkraantjes. Om op deze kranen een goede straal te kunnen krijgen heb je een waterdruk van tussen de 2 en 3 bar nodig.

Om die waterdruk in je camper te krijgen, heb je een krachtige pomp nodig. Wij raden daarom een Shurflo pomp van 2.1 of 2.8 bar aan. De exacte keuze hangt af van het boilersysteem dat je installeert, zodat alle onderdelen perfect op elkaar zijn afgestemd.

Ondersteunend artikel:

waterschema 2 watersysteem voor in de camper

Warm water in de camper

Afwassen en of douchen met warm water in de camper is een geweldige luxe en als jouw budget hier ruimte voor heeft zullen we dit zeker aanraden. Iedere camperaar is natuurlijk anders en heeft andere behoeften, maar wij kiezen maar wat graag voor deze optie.

Zo hebben we al eens een buitendouche gemaakt en bouwen we regelmatig een binnendouche in de camper. Voor deze binnendouche maken we zelf een douchebak, zodat deze de ideale afmetingen hebben om optimaal om te gaan met de camperindeling.

Warm water in de camper kun je het beste bereiken met een boiler, maar er zijn ook andere manieren die prima werken, zoals de vrij traditionele manier, water koken op het vuur. De keuze die je hierin maakt hangt af van andere keuzes zoals, het elektrasysteem, binnen douchen, buiten douchen of gewoon op de camping douchen.

Je leest al opties om warm water in de camper te krijgen in het ondersteunend artikel.

Ondersteunend artikel:

Is een waterfilter nodig?

Water dat dagenlang in je schoonwatertank staat, kan na verloop van tijd een bron worden voor bacteriën en algen. Alleen al om deze reden is het aan te raden een waterfilter te plaatsen ná de schoonwatertank, zodat er alleen gezuiverd water uit je keukenkraan komt.

Een andere belangrijke reden is de mogelijkheid om ’twijfelachtig’ water te vullen, zeker op veel plekken in Zuid-Europa. Je weet dan niet zeker of het water goed gezuiverd is. Met een waterfilter hoef je je hier geen zorgen meer over te maken. Kies je er echter voor om alleen op campings te staan, of drink je alleen water uit flessen, dan is een waterfilter misschien niet per se nodig voor jou.

Ondersteunend artikel:

14. Gas in de camper

Koken in de camper kan op elektriciteit, diesel of gas. Gas blijft echter de meest populaire keuze. Het is relatief goedkoop en vrijwel overal ter wereld verkrijgbaar, wat het de meest flexibele optie maakt.

Gas wordt in campers niet alleen gebruikt om te koken, maar ook voor boilers, geisers en barbecues. Je kunt kiezen voor butaan- of propaangas. Wij geven de voorkeur aan propaangas, omdat dit bruikbaar is tot temperaturen van -40 °C, ideaal voor kamperen in elk seizoen. Butaangas is beter geschikt voor mildere klimaten en het voordeel van de bekende Campingaz-flessen is dat ze in veel landen omgeruild kunnen worden.

Een gassysteem aanleggen in de camper moet natuurlijk gasdicht en met de juiste veiligheidsmaatregelen, zoals het gebruik van de juiste gasleidingen, gasslangen, gasdrukregelaars en een aarding van het systeem. Daarbij is een gaskast maken voor het opslaan van je gasfles geen slecht idee.

Ondersteunende artikels:

Gaskooktoestellen

Voor het koken in je camper zijn er verschillende opties die aan jouw wensen kunnen voldoen. Belangrijk om te onthouden dat het plaatsen van een kookvoorziening één van de eisen van de RDW aan een kampeerauto is. Deze kookvoorziening moet vast zitten in de camper, dus een los kooktoestel werkt niet tijdens de keuring.

  • Los kooktoestel: Een los, verplaatsbaar kooktoestel is handig om buiten te koken of als extra pit. In onze eerste camper gebruikten we enkel een 1-pits toestel dat we vandaag de dag nog steeds meenemen als extra kookplaat.
  • Vast ingebouwd kooktoestel: Voor een vaste inbouw gaskookplaat heb je enorm veel keuze. Wij kiezen voor een 2-pits gaskookplaat van merken als Arebos of Klarstein. Dit geeft je keuken een strakke, professionele uitstraling.
  • Gasfornuis met oven: Voor de echte kookliefhebber is een gasfornuis met ingebouwde oven een optie. Dit vereist echter meer ruimte en is vaak een grotere investering.

Wil je wel een oven, maar heb je geen ruimte of budget voor een compleet fornuis? Dan is de Omnia-oven een geweldige uitkomst. Dit compacte oventje gebruik je bovenop een gaspit en is perfect voor ovengerechten of verse broodjes. Wij gebruiken hem al jaren met veel plezier.

Ondersteunend artikel:

15. Een koelkast kiezen

De zoektocht naar de perfecte camperkoelkast kan overweldigend lijken. Er zijn namelijk verschillende soorten die allemaal anders werken, zoals de compressor-, absorptie- en thermo-elektrische koelkast. De beste keuze hangt vooral af van je reisstijl en of je vaak op campings staat.

Wij kiezen in al onze campers voor de compressorkoelkast. Deze werkt net als de koelkast thuis: een kleine compressor pompt koelmiddel rond om warmte af te voeren. Dit systeem is zeer efficiënt, koelt snel en is niet afhankelijk van de buitentemperatuur. Je voedt de compressor direct met 12 of 24 volt uit je huishoudaccu. Onze favoriet is de Hyckes HyFridge, een betrouwbaar, compact model voor een aantrekkelijke prijs, maar eerlijk is eerlijk, de Dometic en Isotherm compressor koelkasten werken beter, wel voor een hogere aanschafprijs..

Hoewel absorptiekoelkasten op gas kunnen werken en thermo-elektrische koelboxen goedkoop zijn, zijn deze opties vaak minder efficiënt en gevoeliger voor de buitentemperatuur. Dat maakt ze minder geschikt voor intensief gebruik of warmere klimaten.

Wil je weten welke koelkast het beste bij jouw camper past?

Ondersteunend artikel:

16. Het Camper Toilet

Een toilet in de camper is echt geen overbodige luxe, vooral als je van wildkamperen houdt brengt dit veel comfort met zich mee. Wij hebben uit eigen ervaring geleerd dat het leven zonder toilet, ondanks de romantiek van de natuur, vaak ongemakkelijk is. Denk aan onhygiënische openbare toiletten, gebrek aan privacy en het ongemak van naar buiten moeten in het holst van de nacht. Daarbij draagt een eigen toilet bij aan het behoud van de natuur, je laat geen sporen achter, zo houden we wildkamperen met de camper nog lang en voor iedereen mogelijk.

De nadelen van een toilet zijn beperkt: het kost ruimte en je moet het legen. Vanaf het begin van je camperbouw kun je hier al rekening mee houden in de indeling. Mocht je echt geen toilet willen, dan is een opvouwbaar toilet voor noodgevallen een praktische, compacte oplossing.

Welk type toilet past bij jou?

Je kunt kiezen tussen een chemisch toilet en een composttoilet.

  • Chemisch toilet: Dit is de meest voorkomende optie, met een lage aanschafprijs. De uitwerpselen worden opgevangen en afgebroken door chemicaliën. Het nadeel is dat je een dumpstation nodig hebt om de afvaltank te legen, en het is minder milieuvriendelijk.
  • Composttoilet: Dit wordt steeds populairder. Urine en vaste ontlasting worden gescheiden opgevangen. Er zijn geen chemicaliën nodig, het is geurloos en milieuvriendelijk. De vaste ontlasting kun je in de vuilnisbak legen en de urine mag in de natuur. Het nadeel is de hogere aanschafprijs en het feit dat je compostvezels moet meenemen.

De keuze voor een toilet hangt af van jouw reisstijl en voorkeuren. Beide opties hebben hun eigen voor- en nadelen.

Ondersteunend artikel:

17. RDW-keuring en BPM aanvragen

Voordat jouw bus officieel als camper geregistreerd kan worden, moet hij goedgekeurd worden bij een RDW-keuringsstation. Hier wordt gecontroleerd of je camper voldoet aan alle eisen voor ombouw en veiligheid.

Je maakt hiervoor online een afspraak en de kosten liggen rond de €68,- (dit bedrag kan iets afwijken als er een extra controle nodig blijkt). Zorg dat je deze afspraak ruim van te voren maakt, zodat het jouw reisplannen niet in de weg zit. Voor onze laatste camperkeuring was de wachttijd ongeveer 6 weken.

Op de dag van de keuring neem je je kentekenbewijs, legitimatie en een geprinte bevestiging van de afspraak mee. Zorg dat je ongeveer 15 minuten eerder aanwezig bent. De keuring zelf verloopt doorgaans snel, in ons geval meestal rond de 30 minuten. Denk er ook aan dat je een dag-verzekering moet afsluiten om met je camper te mogen rijden naar de keuring.

Na goedkeuring registreert de RDW je voertuig officieel als kampeerauto. Vervolgens kun je BPM-aangifte doen en betalen. Zodra dat is afgerond, stuurt de RDW je een nieuw kentekenbewijs toe. Met dit document kun je een nieuwe kentekenplaat laten maken bij een erkende kentekenplaat-fabrikant. De meeste automaterialenzaken die RDW erkend zijn kunnen dit.

Ondersteunend artikel: BPM berekenen camper.

18. Camper verzekeren

Is je camper goedgekeurd en staat hij officieel geregistreerd als kampeerauto? Dan is het tijd om een passende camperverzekering af te sluiten.

Bekijk goed welke camperverzekering er bij jouw situatie en type camper past. Verzekeringsmaatschappijen kunnen namelijk specifieke voorwaarden stellen, zoals: beveiligingseisen (bijvoorbeeld BearLock vereist), een reislengtelimiet (soms maximaal 180 aaneengesloten dagen), of het laten uitvoeren van een extra BOVAG inspectie.

Ondersteunend artikel: Camper verzekeren: alles wat je moet weten.

19. Handige items in de camper

Voordat je de weg op gaat, is het slim om je camper uit te rusten met de beste gadgets en accessoires. Na meerdere jaren in een camper geleefd te hebben, weten we dat de juiste items het comfort, geluk en de veiligheid aanzienlijk vergroten.

Een van die onmisbare gadgets is een betrouwbare GPS Tracker. Een camper is een kostbaar bezit en helaas een aantrekkelijk doelwit voor diefstal. Met een GPS Tracker kun je je camper altijd volgen, wat een gerust gevoel geeft.

Ook snel internet is tegenwoordig onmisbaar. Of je nu video’s wilt streamen of, zoals wij, remote werkt vanuit je camper, een goede internetverbinding is cruciaal. Gelukkig is dit niet moeilijk te realiseren; het draait vooral om een goede signaalontvangst en de juiste internetprovider.

In de volgende artikelen lichten we al onze favoriete gadgets en accessoires toe en helpen we je de beste keuzes te maken voor jouw camper.

Ondersteunende artikels:

20. Benodigdheden: Bus naar camper bouwen

Om een bus om te bouwen tot camper heb je natuurlijk gereedschap nodig. Sommigen gereedschappen kun je huren, maar ervaring leert dat je deze beter gewoon kunt kopen. Je zult ze als klusser nog vaak nodig hebben.

In deze lijst staan gereedschappen waar we echt niet zonder hadde gekund. Neem ook eens een kijkje in onze webshop – gereedschappen

decoupeerzaag
cirkelzaag
slijptol
boormachine
15 graden hoekgereedschap
blindklinkmoertang
multitool

We gaan ervan uit dat je standaard gereedschap zoals een hamer, schroevendraaier, tangen e.d in je bezit hebt.

Slot

Na het lezen van dit complete stappenplan voor het bouwen van je camper, heb je een duidelijk beeld van wat je allemaal te wachten staat. Het plan volgt het proces van A tot Z, wat zorgt voor overzicht in een project waarin je al zo veel keuzes moet maken. Om je hierbij nog een handje te helpen, hebben we een gratis checklist ontwikkeld. Deze checklist doorloopt stap voor stap elk onderdeel, zodat je niets vergeet.

Dit stappenplan behandelt elk onderwerp globaal. Het is daarom essentieel om de ondersteunende artikelen te raadplegen voor meer verdiepende informatie. We raden je ook aan om onze camperbouw blogpagina te bezoeken, waar je nog veel meer nuttige artikelen en tips vindt om jouw droomcamper te bouwen.

Disclaimer

De informatie op deze blogpagina is bedoeld als inspiratie en leidraad voor het bouwen van je camper. Wij delen onze ervaringen, maar zijn geen officiële, professionele installateurs. Voor jouw veiligheid is het cruciaal dat alle apparatuur strikt wordt geïnstalleerd volgens de instructies van de fabrikant. Onjuiste installatie kan gevaarlijke situaties opleveren. Wij aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade of letsel. Voor de volledige juridische disclaimer verwijzen we je naar onze algemene voorwaarden.

DIT BERICHT DELEN

GERELATEERDE BERICHTEN

23 reacties

  1. Goedemorgen,

    Mooie blog!

    Wat is de reden dat jullie twee startaccu’s hebben aangekocht? Ik veronderstel dat jullie die accu’s als huishoudaccu gebruiken. Hoe zit dit?

    Bij voorbaat dank.

    Gr. Pieter

    1. 2 accu’s die parallel op elkaar aangesloten zijn. Zo verhoog je de capaciteit (Ah). De accu’s zijn 2 AGM accu’s, geen startaccu’s. Daar zit een verschil in . Deze AGM accus zijn ideaal voor langdurig gebruik en kunnen diep ontladen worden. En stukken beter betaalbaar dan bijvoorbeeld gel accu’s

  2. Beste, Hoe groot moet de omvormer zijn om drone batterijen op te laden? Zou een victron 12 / 375 genoeg zijn? Ik zie bij de dji mavic air 2 charger dit staan: input: 100-240 V ~ 1,8 A 50-60 Hz en output: 17,6V – 3,41A –> maar is dit dan 17.6*3.41 = 60 watt nodig of 240 * 1.8 = 432 watt inverter nodig?

  3. He Bas, met veel interesse lees ik je blog, zeer knap en razend interessant.
    Voor de prijs van 2 AMG accus heb je ook al een redelijke LiFePo accu deze gaan langer mee en zijn redelijk safe.
    Zelf ga ik in mijn te bouwen camper lithium titanate cellen plaatsen deze zijn bijna bullit proof en kan je bijna zonder BMS plaatsen al kan ik je dat niet aanraden als ze stuk gaanheb je hoge kosten. Het voordeel is dat ze zeer koude temperaturen aankunnen en ze bijna een leven meegaan.

  4. Hoi Bas en Bianca
    Super gaaf wat jullie doen, enjoy life

    Heb veel aan jullie tips mbt de electrische installatie. Wel nog even een vraagje, zie dat jullie 1 zonnepaneel hebben (ik schat ongeveer dezelfde energie behoefte in) komen jullie daar ongeveer mee uit in de praktijk, het door jullie geadviseerde zonnepaneel is lekker klein en nu leverbaar in 150 wp, zat zelf te denken om er 2 op te gooien.

    En je opmerking over de Victron omvormer, zie echter geen optie bij hun voor het opladen van de accu, en waarom zou je de Victron verkiezen de volgende keer?

    1. Hoi Rick,

      Dankje super leuk om te horen altijd!
      Ja ons zonnepaneel van 150Wp is voldoende. Wij verblijven vaak op 1 locatie 2 a 3 dagen. Als de zon niet schijnt die dagen dan moeten we daarna wel echt gaan rijden. Om via de de scheidingsrelais de accu op te laden. Maar dit is nog nooit voor gekomen. De zon schijnt altijd wel een dag en meestal rijden we dus ook. Wil je langer op 1 plek vrij kunnen staan heb je een grotere accu nodig en dan waarschijnlijk ook een groter zonnepaneel om deze op te kunnen laden. Ik snap je idee om er 2 op te gooien. Die gedachte is bij mij ook opgekomen, echter ben ik nu meerdere camperaartjes tegengekomen met dus een 300Wp installatie die zeiden dat het echt overbodig was hun grote installatie. Wel lekker veel zekerheid natuurlijk en als je veel apparaten wilt gebruiken of opladen kan het zeker geen kwaad.

      De combinatie opladen/omvormer kan met de victron multiplus: https://amzn.to/3vXf9Wz
      De laadtechnologie in combinatie met de powerassist maakt de Multiplus wel uniek, maar ik moet zeggen dat ik tevreden ben met mijn besluit.

      Hopelijk zo weer een stukje verder kunnen helpen!

  5. Goedemorgen,
    Wat is dit een fijne website/blog. Ik ben sinds kort aan het nadenken over het kopen vam een camper of het ombouwen van een busje. Nu heb ik geprobeerd de gratis downloads te downloaden (stappenplan en geld verdienen), maar helaas krijg ik niks binnen.
    Is er een andere manier waarop ik deze toch kan ontvangen?

    Groet Wieke

    1. Goedemorgen Wieke,

      Dankjewel! Altijd leuk om te horen. Heb je ook al in je spamfolder gekeken? Ik zie in mijn mailprogramma dat je jezelf heb aangemeld en dat de mail is verstuurd. Ik zie ook dat je jezelf gelijk weer heb uitgeschreven. Ik stuur je even een mailtje na met de linkjes. Zo heb je ze sowieso! Veel succes!

  6. Hi Bas en Bianca,
    Met veel interesse jullie blog gelezen. Ik ben ook van plan zelf een camper te bouwen van een Fiat Ducato bus. Ik ben behoorlijk handig maar een camper is toch weer anders dan een aanbouw aan je huis. Wat ik vooral lastig vind is het vastzetten van alle meubelen. Je gaat er niet van uit maar als je heel hard moet remmen maar ook rekening houdend met een aanrijding wil je geen keukenkastje in je nek. Heb je tips of maak ik me druk om niets.
    Groeten, Jeroen

    1. Hoi Jeroen, Het is zeker een punt om over na te denken. Vandaar dat bedrijfsbussen verplicht een tussenschot moeten hebben. Zodat bij hard remmen of een aanrijding de spullen niet in je nek vliegen.
      Bij een camper zal je natuurlijk niet bouwmateriaal en andere losliggende spullen in je bus hebben. Maar wel goed om alles goed vast te zetten natuurlijk.

      Begin met het goed vastzetten van de vloer aan de metalen bodem. Je kunt deze lijmen en vastschroeven. Op ons YouTube kanaal komt vrijdag een video online waar we laten zien hoe wij dat doen. Toevallig is onze 3e verbouwing ook met een Fiat Ducato.

      Vervolgens kun je jouw meubels in de vloer vastzetten. Daarbij zetten wij onze meubels ook vast in de wand. Door een plank over de lengte van de wand te bevestigen aan het frame kun je op elke gewenste plek je meubels vastschroeven.

      Groet, Bas

  7. Hey Bas en Bianca,

    Ik volg jullie al een tijdje via YouTube. Wat echt heel leerzaam is en leuk om naar te kijken. Wij zijn ook bezig met het ombouwen van een bus een volkswagen LT 35.
    Ik een vrij eenvoudig vraag over elektra nl:
    moet je van het 230 gedeelte dus je walstroom aansluiting de geel/ groene draad (aarddraad) aan het chassis vastmaken. En ik zou er graag uitleg bij willen hebben waarom juist wel en waarom juist niet.

    Met vriendelijke groeten
    Mikel & Nathalie

    1. Hi Mikel en Nathalie.

      Wat leuk dat je de YouTube volgt. Dat is ook de bedoeling. Beetje lekker wegkijken maar ook informatief.

      Om op je vraag in te gaan.
      Voor de walstroom: Je maakt gebruik van een invoerdoos om zo met een cee stekker 230 volt aan te sluiten. Vanaf de invoerdoos maak je gebruik van een aardlekautomaat of van een aardlekschakelaar icm een zekeringsautomaat. De fase en nul sluit je hierop aan. Vervolgens sluit je de fase en nul aan op een stopcontact. De aardedraad kun je niet aansluiten op je aardlekautomaat of aardlekschakelaar icm met zekerautomaat. De aardedraad sluit je direct aan op het stopcontact. En dus niet op het chassis. Om de simpele reden dat de aardedraad anders helemaal niets doet. De aardedraad vanaf de cee en dus vanuit de camping is daar al geaard. Als je hem dan ook gaat aarden aan de bus is deze aardedraad nutteloos omdat er geen elektrapparaat op aangesloten is. Dus aansluiten op het stopcontact, want dan is je voorziening die je daarop aansluit geaard.

      Als je een omvormer-lader aansluit op dit stopcontact dan werkt deze prima zo! Maar wanneer je niet aangesloten staat op walstroom en wel je omvormer(-lader) gebruikt. Dan moet je omvormer lader wel geaard zijn. Dus de omvormer aard je aan de bus.

      Hopelijk zo duidelijk. Als je nog twijfels hebt zal ik deze video aanraden te kijken
      https://www.youtube.com/watch?v=082w8RdMI1w In deze video doorloop ik stap voor stap onze elektra in de camper.

  8. Hee bedankt voor de heldere informatie! Ik vraag mij af: bij de koelkast heb je maar 3 uur staan? Staat hij niet de hele dag aan? Of is dit omdat hij niet altijd op zijn maximale vermogen draait?
    Thanks!

    1. Hoi Martine, een koelkast is geisoleerd om zijn koud vast te houden. Dus om koud te blijven draait deze niet de hele dag door, maar schakelt af en toe aan om op de gewenste temperatuur te blijven. Uiteraard hoe kouder hoe vaker die aan zal schieten. Helemaal wanneer de buitentemperatuur hoog is.

  9. Hoi Bas en Bianca,

    Veel dank voor al jullie blogs en video’s waarin jullie gedetailleerd uitleg geven over het ombouwen van een bus tot camper. Echt top! Ik zie dat jullie ook gebruik hebben gemaakt van een loods om overdekt aan de bus te kunnen werken. Hoe zijn jullie aan deze loods gekomen? Hebben jullie tips? En met welke kosten moet ik rekening houden met het huren van een loods?

    Groet,
    Pieter

    1. Hoi Pieter,

      Graag gedaan, hopelijk kun je er je voordeel mee doen.
      Ja dat klopt, via een contact van ons zijn we aan de loods gekomen. Gewoon een beetje geluk. De prijs vind ik heel moeilijk om te zeggen, omdat het waarschijnlijk anders is voor elke locatie. Neem eens contact op met meerdere verhuurbedrijven. Of gewoon een bericht plaatsen op Facebook, zo zijn wij er ook aan gekomen.

      Groet, Bas

  10. hoi Bianca & Bas…..heel leuk en interessant blog. Heb zelf een 308 duitse brandweerwagen uit 1980. Zelf helemaal omgebouwd tot camper. echt wel trots op. Het is geen luxe, maar een functionele camper. Voor mij meer dan genoeg.
    En fijn dat het een Mercedes is. Wel hoop onkosten aan gehad ivm mankementen welke door verkoper niet vermeld werden.
    Maar nu dan toch heel tevreden mee.
    Grtzzz en wie weet tot ziens, ergens in den landen

    1. Hoi Paul, Leuk je bericht!

      Ja mooie wagens blijven het. Oersterk, maar toch ook wel altijd wat probleempjes, het blijft een oldtimer.

      Groetjes en veel plezier on the road!

  11. Hi!
    Bedankt voor de geweldige tips. Mijn vriendin en ik zitten nu midden in onze onderzoeksfase van een busje ombouwen. Via welk platform heb je uiteindelijk het busje aangeschaft, heb je nog andere platformen dan marktplaats en Facebook?

    Dankjewel alvast!

  12. Hoi,

    wat een mooie website ik ben nog jong maar ben van plan om later van eem mercedes-benz 608D van de brandweer een camper te maken alleen wil graag weten of het een geschikte bus is om een camper van te maken.

    MVG,

    Dylan

    1. Hoi Dylan,

      Wat leuk om te horen, je kunt er wat ons betreft niet vroeg genoeg bij zijn. Elk voertuig heeft zijn voor en nadelen. De oude Mercedes Benz bussen zijn geweldigen bussen om een camper van te maken. Oersterke motoren die tot wel 1 miljoen kunnen gaan. Heel anders dan de bussen van tegenwoordig. Wel heeft zon oude bus altijd liefde nodig, je zult wat vaker een reparatie moeten verrichten dan bij de nieuwere bussen. Ook is rijden met een oudere bus minder comfortabel, maar het heeft wel weer heel veel charme en zo een oude bus valt wellicht in een oldtimer regeling en dan betaal je geen belasting. Zo kunnen we nog wel even doorgaan.

      lees ook het artikel https://vrolijkopreis.nl/beste-bus-voor-camper/

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Checklist camper bouwen

VERGEET JE GRATIS CHECKLIST NIET

GOED VOORBEREID EEN CAMPER BOUWEN?

Vul je gegevens via de download knop in en ontvang de checklist direct.