Bus naar Camper Bouwen – Compleet Stappenplan

Welke stappen moet je precies nemen om zelf van een bus een camper te bouwen? En wat zijn eigenlijk de kosten van het bouwen van een camper?

Dit hangt af van jouw eisen en wensen voor je toekomstige camper. Dit stappenplan neemt je mee van de aanschaf tot aan het vertrek. We bespreken alle verschillende mogelijkheden, zodat jij zelf een eenvoudige of zeer luxe camper kunt bouwen.

1. Onderzoek

Zelf een camper bouwen is natuurlijk niet zomaar bij je opgekomen. Waarschijnlijk heb je binnen je eigen kringen of op het internet zelfbouw campers gezien en dacht je: “dat wil ik ook doen.” En daar heb je groot gelijk in. In Nederland mag namelijk iedereen zelf een camper bouwen en deze laten keuren bij de RDW, om vervolgens een fantastische reis te maken. Bij Vrolijk op reis helpen we je daar graag bij!

Misschien heb je al veel onderzoek gedaan naar andere campers en heb je al een idee van hoe jouw ideale camper eruit moet zien. Maar het kan nooit kwaad om je onderzoek uit te breiden en je te laten inspireren door andere camperbouwers die dit al vaker hebben gedaan.

In ons artikel over zelfbouw camper inspiratie beschrijven we 11 fantastische campers gemaakt door doe-het-zelvers. Wellicht ontdek je een nieuw idee of een variant op jouw ideale indeling die beter bij je past.

2. Indeling

Je maakt de indeling van jouw toekomstige camper nu al, niet pas als je de bus hebt aangeschaft. Op die manier kun je namelijk een bus uitzoeken die past bij jouw ideale indeling!

Zoals je weet is ruimte in een camper schaars. Het is dus belangrijk om een indeling te maken die past bij jouw dagelijkse leefstijl. Daarbij moet je rekening houden met de inrichtingseisen vanuit de RDW en de Belastingdienst. Alleen als je aan deze eisen voldoet, kun je jouw voertuig keuren als camper en kom je in aanmerking voor het kwarttarief. Geen zorgen, want deze eisen zijn niet heel streng en duizenden andere zelfbouwers zijn je al voorgegaan en hebben het ook voor elkaar gekregen.

De camper indeling maken

Oké terug naar het leukere stuk van de indeling: de indeling maken op papier of via Google sketch-up.

Stel jezelf de vraag: wat vind jij belangrijk in een camper? Hoeveel mensen moeten erin kunnen slapen? Ga je er ook in werken? Ga je ook tijdens koude seizoenen reizen en wil je dan een binnen douche?

In ons artikel over de camper indeling maken helpen we je stapsgewijs bij het maken van de indeling. Zo vergeet je geen enkel onderdeel en maak je snel en eenvoudig jouw ideale indeling.

3. Geschikte bus vinden

Er zijn heel veel verschillende soorten bussen die kunnen worden omgebouwd tot camper. Een bus is pas geschikt als deze kan voldoen aan jouw eisen, als het ledig gewicht laag genoeg is en natuurlijk binnen jouw budget past.

Ga je bij een bus kijken en heb je twijfels over de staat of wil je gewoon zeker weten dat je een goede aankoop doet. Wij laten altijd een onafhankelijke aankoopkeuring doen. Een BOVAG specialist doet controleert de technische staat van de bus, waarna jij een rapport krijgt. Deze keuring kan plaatsvinden waar jij ook bent. Bij Occasionkeuring Nederland ontvang je 10% korting met code ”VROLIJKOPREIS10”.

Beste bus voor een camper?

Waarschijnlijk heb je al aan een Mercedes Sprinter en/of een Fiat Ducato gedacht. De Fiat Ducato bussen hebben voordelige afmetingen. De Mercedes Sprinter bussen zijn smaller, maar staan bekent als betrouwbare voertuigen. Er zijn echter nog veel meer geschikte bussen die ook deze voordelen hebben.

Gewicht bus en inbouw camper

Het ledig gewicht kun je achterhalen door een kentekencheck te doen op de website van de RDW. Het verschil tussen het ledig gewicht en de toegestane maximummassa moet groot genoeg zijn om een camper van te bouwen. Als je gebruik maakt van lichtgewicht materialen in jouw camper, kun je voor een tweepersoons middelgrote camper uitgaan van ongeveer 400 kg voor de inbouw. Daar komen nog twee personen en bagage bij. Het is dus niet handig om een bus te kopen met een ledig gewicht van 2100 kg en een toegestane maximum massa van 2700 kg.

Ondersteunend artikel: Gewichten camper – zo blijft het gewicht van de inbouw laag.

Budget

In het totaal budget van een camper bouwen houd je rekening met de aanschafkosten van de bus, BPM en de inbouw van de camper.

Aanschafkosten bus

Bij de meeste bussen die je online vindt, is de prijs exclusief btw. Voor een particulier betekent dit dat er nog 21% bijkomt, tenzij het om een margevoertuig gaat. Bij een margevoertuig is de btw al eens betaald en hoeft dus niet nog een keer betaald te worden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als het voertuig al in het bezit is geweest van een particulier. Dit is niet zo aantrekkelijk voor een ondernemer, maar wel voor een particulier.

BPM

BPM is de belasting van personenauto’s en motorrijwielen. Dit is dus ook van toepassing op campers tot 17,5 jaar oud. Mensen maken nog wel eens de fout dat zij denken dat dit maar 5 jaar is, omdat zij van een bestelbus een camper bouwen. Maar op het moment dat je de bestelbus bij de RDW keurt tot camper dan moet er ook voor jouw zojuist gekeurde camper BPM betaald worden.

Kosten inbouw laag houden

Toen wij de eerste keer het idee hadden om van een bus een camper te bouwen hadden we geen enkel idee hoeveel dit zou kosten.

Onze schatting lag veel te laag. Deze lage schatting heeft er wel voor gezorgd dat wij kritisch hebben gekeken naar onze uitgaven en sommige goede alternatieven hebben gevonden om zo de kosten laag te houden. Neem ook een kijkje in onze camper bouwen webshop om te zien welke dit allemaal zijn.

Wanneer je een bus wilt ombouwen tot camper, is een goede planning essentieel om de kosten te beheersen. Het komt vaak voor dat de goedkoopste leverancier langere levertijden heeft dan de duurdere optie. Wachten op een levering voordat je verder kunt gaan, is zonde, nietwaar?

De kosten die we hebben gemaakt voor al onze zelfgebouwde campers waren afhankelijk van de mate van luxe, de planning en de leveranciers. Zo kostte onze eerste camper niet meer dan 500 euro, onze tweede 4.500 euro en onze derde camper 8.500 euro. Voor een gedetailleerd overzicht van de kosten van het bouwen van een camper, zie ons blog over camperbouwkosten.

4. Bouwplan

Een bouwplan is in feite een gedetailleerde beschrijving van het gewenste eindresultaat. Als je zoals hierboven aangeraden de camper indeling gemaakt hebt, de gewenste onderdelen en voorziening bepaald hebt dan ben je al een eind.

Je hoeft het bouwplan niet helemaal uit te schrijven. Dit stappenplan kun je gebruiken als leidraad. We raden je aan dit artikel helemaal uit te lezen en alle onderdelen en voorzieningen op te schrijven die je wilt installeren. Noteer hierbij de prijs voor elk onderdeel en controleer of het plan haalbaar is. Alle ondersteunende artikelen hoef je hiervoor nog niet te lezen.

Als budget niet zo’n probleem is en je hebt geen behoefte om dit uit te schrijven dan zou ik deze stap overslaan. Zelf werken we graag met een budget en zijn we altijd benieuwd of we een goede schatting hebben gemaakt.

Ons bouwplan/budget

Dit is een globaal overzicht van ons bouwplan/budget van onze derde zelfbouw camper.

Onderdeel	Aantal	Geschatte kosten	Werkelijke kosten
Ramen	3	625,-	737,-
Elektra	n.v.t.	1860,-	1675,-
Isolatie	n.v.t.	695,-	703,-
Keuken	n.v.t.	1135,-	1260,-
Hout	n.v.t.	620,-	639,-
Douche	1	630,-	766,-
Watersysteem	n.v.t.	710,-	611,-
Boiler	1	400,-	740,-
Dieselkachel	1	120,-	140,-
Verlichting	n.v.t.	100,-	93,-
Matras	1	200,-	52,-
Afwerking	n.v.t.	300,-	360,-
Verf	n.v.t.	120,-	300,-
Gas etc.	n.v.t.	150,-	220,-

Benieuwd naar al onze kosten van onze derde zelfbouw camper? Neem dan ook eens een kijkje bij ons kostenoverzicht artikel. Hier vind je tevens een video waar we al deze punten doorlopen.

5. Strippen van je bus

De eerste stap van de camperbouw is het strippen van je bus. De originele inhoud moet verwijderd worden om je bus helemaal naar wens te kunnen ombouwen.

Bij nieuwere bussen kun je na het strippen een metalen bodem en wanden overhouden waar je vervolgens de opbouw op kunt plaatsen.

Wanneer je een oudere/oldtimer bus koopt, betekent dit dat je na het strippen door het chassis heen de grond kunt zien en dus zelf een bodem moet maken waarop je de opbouw kunt plaatsen. Verderop lees je hoe wij dit hebben gedaan.

6. Schoonmaken

Een goede basis voor het ombouwen van je bus naar camper begint met het schoonmaken en ontvetten van de ondergronden. Het is misschien niet het leukste taakje, maar wel een essentieel onderdeel van het proces.

Door de oppervlakken goed schoon te maken en te ontvetten, voorkom je dat er tijdens het rijden iets begint te rammelen of te stinken. Bovendien zullen materialen die je schoon hebt gemaakt beter hechten, wat essentieel is voor een duurzame en stevige camperbouw.

Alhoewel ”schoonmaken” op punt 6 staat in dit stappenplan zal deze stap meerdere malen terugkomen tijdens je verbouwing.

6.1 Roest

Het voorkomen van roest is beter dan dat je het naderhand moet behandelen.

Als je toch enkele roestplekken hebt ontdekt, is het belangrijk om deze te behandelen. Kleine roestplekken kun je eerst licht opschuren totdat alle roest weg is en vervolgens behandelen met metaalverf.

Is de plek groter dan kun je deze het beste eerst behandelen met anti-roest.

Als er een gat in je carrosserie zit, of erger nog, in je chassis, dan moet het geroeste deel vervangen worden en moet er een nieuw stuk worden ingelast. Het is verstandig om dit te laten doen door een specialist.

Ondersteunend artikel:
Behandelen roest >>>

6.2 Verven

Het kan zijn dat de bodemplaat en wanden er piekfijn uitzien en geen verfbehandeling nodig hebben. Echter, wanneer je gebruikssporen ziet, is de kans op roest groter. Voordat je metaalverf gaat aanbrengen, is het belangrijk om alles eerst goed op te schuren.

Begin met grof schuurpapier, bijvoorbeeld korrel 320. Vervolgens kun je overstappen naar korrel 800. Het is mogelijk om nog verder te gaan naar korrel 1200 en 2000, maar dit is zinloos voor oppervlakken die niet zichtbaar zijn. Als je het metaalwerk echter wel blijft zien, is het zeker aan te raden om ook deze korrels te gebruiken.

7. Ramen in je camper bus bouwen

Een extra dakraam of zijraam die open en dicht kan is niet alleen fijn voor het uitzicht, maar ook noodzakelijk. Een goede luchtcirculatie in je camper is essentieel om vocht en dampen tegen te gaan. 

Een dakraam in een camper kies je ”zonder gedwongen ventilatie”. Je hebt zonder gedwongen ventilatie nodig, omdat je van een bus een camper gaat bouwen. Wanneer je een caravan hebt dan kies je voor gedwongen ventilatie kiezen. Dit doe je omdat je tijdens het rijden geen piepend geluid wilt horen doordat het dakraam ventilatie toestaat. In een caravan heb je hier geen last van en daarom wil je altijd ventilatie toestaan.

In onze Fiat Ducato hebben we gekozen voor 2 dakramen, waar van 1 de Maxxfan Air Deluxe. Dit is het beste dakluik met elektrische ventilator op de markt. In elk soort weertype kan de Maxxfan ventileren. Daarnaast heeft deze ook een temperatuurregelaar, zo is er de mogelijkheid om de ventilator automatisch aan te laten schieten wanneer de temperatuur in de camper boven een ingesteld maximum komt.

Gratis Handleiding:
Camper Dakraam Inbouwen in 10 Stappen >>>

Installatie: goede luchtcirculatie met de Maxxfan >>>

Zijramen vergelijken en installeren >>>

8. Airco en verwarming

Een aangename camper is koel op warme dagen en warm op koude dagen. Dit bereik je met een airco en een verwarming. Veel airconditionings hebben ook een verwarmstand. Maar als je veel off grid wilt staan raden we je aan een aparte dieselkachel te installeren. Zo ben je niet afhankelijk van de airco die op stroom werkt.

Airconditioning

Je kunt de camper koel houden door goed te ventileren met de hierboven genoemde Maxfann, maar dat is natuurlijk niet hetzelfde als een airco in de camper.

De meest gekozen optie voor een airco in een camper-bus is een airco in het dak. De voornaamste reden hiervan is ruimtebesparing. 

Maar je hebt ook airco’s die in een bankje of in de bagageruimte passen. Deze kun je natuurlijk in je bus plaatsen na het bouwen van je camper.

Een airco verbruikt veel stroom en kun je alleen gebruiken wanneer je op walstroom staat of wanneer je een heel groot elektraplan hebt. Dus een grote accucapaciteit, veel zonnepanelen en een grote omvormer.

Wil je meer weten over het installeren van een airco en welke je het beste kunt kiezen? Lees dan ook ons ondersteunend artikel.

Ondersteunend artikel:
Airco in de camper >>>

Top keuzes

Geen airco, maar wel een verwarming

Een verwarming in de camper houdt je vanzelfsprekend warm op koude dagen. Als je van plan bent buiten het hoogseizoen of in de bergen met de camper op reis te gaan dan is een kachel geen overbodige luxe.

Als je echt alleen in de zomermaanden met je camper reist dan is een verwarming wellicht niet nodig. Echter geeft een kachel je gewoonweg meer vrijheid. Wij kiezen er daarom altijd voor een kachel te plaatsen. Wat voor kachel dit precies is hangt af van het soort reis dat je wilt maken. Een dieselkachel vinden wij de beste optie, maar een stroomkachel kan ook uitkomst bieden voor jou.

Stroomkachel

Een stroomkachel is een geschikte optie als je met de camper op de camping aan walstroom zult staan. Het is niet verstandig een elektrische kachel aan te sluiten op je huishoud accu. Elektrische kachels verbruiken veel stroom en zo verkort je de levensduur van je accu’s enorm. Op een camping aan walstroom heb je geen last van dit verbruik. Let wel op dat sommige campings een energiemeter hebben, waardoor en veel stroom verbruik ook meer betalen betekent.

Het aansluiten van een elektrische kachel is heel eenvoudig, want de stekker gaat gewoon in het stopcontact. De Tristar elektrisch kachel is een uitstekend apparaatje om je camper mee te verwarmen.

Dieselkachel

Een dieselkachel kun je onder een bankje of in de bagageruimte plaatsen. De A-merk kachels zijn behoorlijk aan de prijs, maar de Chinese modellen van Vevor doen het gelukkig ook heel goed en zijn nog geen tiende van de prijs. Wij zijn nog niemand tegengekomen met een Chinese dieselkachel die ontevreden is. 

Heb jij een bus die op diesel rijdt? Dan kun je de dieselkachel eventueel aansluiten op de brandstoftank.

Ondersteunend artikel:
Dieselkachel in de Camper >>>

In onze eerste camper hebben we gekozen voor een gaskachel, omdat deze prima kleine ruimtes kan verwarmen. Doordat je deze makkelijk kunt verplaatsen is deze ook ideaal om buiten neer te zetten. Let er wel op dat je een gaskachel in de nacht niet aan kan laten staan.

9. Elektra

Het is belangrijk om een plan te maken voor het aanleggen van de elektra in je camper. De uitvoering van dit plan doe je nadat je de bodem hebt gebouwd in de volgende stap. Ook kun je al het isolatiemateriaal in de wanden en plafond aanbrengen voordat je begint met de elektra. Voor het netjes wegwerken van kabels heb je toegang nodig tot de ruimte in de wanden.

Voor het elektraplan moet je jezelf afvragen welke elektrische apparaten wil ik allemaal gaan gebruiken en waar ga ik dit doen? Dus op de camping of vrij in de natuur?

Dit zijn de belangrijkste vragen voor jouw elektraplan, maar er zijn nog een aantal andere vragen die we allemaal globaal bespreken in dit stappenplan.

Als je hier voor de eerste keer bent, raden we je aan om hieronder door te lezen. Maar voor een specifiek plan met elektraschema’s en praktische instructies, raden we je aan ons hoofdartikel over het aanleggen van elektra in jouw camper te lezen.

9.1 Elektra afhankelijk van jouw reis

Je kunt op verschillende manieren stroom krijgen in jouw camper. Voor elk type reis en camper is een bijpassend elektraplan. Zo kun je jezelf waarschijnlijk wel voorstellen dat als je nooit op een camping staat zonnepanelen wel handig zijn. Maar als je juist alleen op campings staat dan heb je ze misschien niet nodig.

Welk elektraplan bij jouw past is dus afhankelijk van het type reis dat je wilt maken. Hieronder geven je in het kort een overzicht welke onderdelen passen bij jouw type reis.

Walstroom

Walstroom betekent dat je bent aangesloten met de camper aan het elektriciteitsnet. Bijvoorbeeld op de camping of thuis voor je eigen deur. Elke fabriekscamper heeft een CEE aansluiting waarmee je dus op walstroom kunt staan. We raden het dan ook voor iedere zelfbouw camper aan deze te installeren.

Zelf stroom opwekken

Wanneer je wilt vrij kamperen dan is zelf stroom opwekken noodzakelijk. De mate waarin dit nodig is, is afhankelijk van hoelang je wilt vrij kamperen en welke elektrische apparaten je wilt gebruiken.

Als je af en toe wilt vrij kamperen dan kun je wellicht genoeg hebben aan een walstroom aansluiting met alleen zonnepanelen. Daarbij plaats je een huishoudaccu, zodat je stroom kunt opslaan en op een later moment weer kunt gebruiken. Deze laad je op met de zonnepanelen of via walstroom met een acculader.

Als je regelmatig wilt vrij kamperen dan kun je meer zonnepanelen plaatsen en ook opladen tijdens het rijden via de dynamo van de motor. Samen met de acculader zijn er dus 3 manieren hoe je stroom kunt opslaan in jouw huishoudaccu.

De grootte van de huishoudaccu en de zonnepanelen die je nodig hebt leggen we hieronder uit. Ook vertellen we je hoe je jouw walstroom aansluiting moet maken en hoe je de dynamo kunt gebruiken om de huishoudaccu op te laden.

Heb ik een omvormer nodig?

Als je apparaten op 230 volt wilt gebruiken in de camper tijdens het vrij kamperen dan heb je een omvormer nodig. Een omvormer maakt van de 12 volt huishoudaccu 230 volt. Zo kun je dus bijvoorbeeld een laptop, een koffiezetapparaat of een miniblender gebruiken. Let wel op je kunt niet zomaar alle 230 volt apparaten aansluiten, dit is afhankelijk van het vermogen van de omvormer, huishoudaccu en het elektrische apparaat.

Een omvormer kopen om jouw dak-airco te voorzien van stroom is hoogst waarschijnlijk geen goed idee. Tenzij je heel goed weet wat je doet.

Meer over de omvormer verderop in het stappenplan.

9.2 Ons energiebalans

Een energiebalans maak je om erachter te komen hoeveel stroom je op een dag verbruikt. Interessant om te weten wanneer je wilt vrij kamperen. Ook als je maar heel soms vrij kampeert.

Om erachter te komen hoeveel stroom (ampère) je verbruikt op een dag moet je van elk apparaat het ampère-uur (Ah) berekenen.

Dit doe je door het vermogen (watt) van een apparaat maal de uren van gebruik te doen. Vervolgens deel je het door de gelijkspanning (DC) van de huishoudaccu. In ons geval 12 volt. De meeste camperaars kiezen voor een 12 volt huishoudaccu.

Voor apparaten die via de omvormer (AC) worden voorzien van stroom deel je het door 10.8 en niet 12, want een omvormer kent gemiddeld 10% rendementsverlies.

apparaat	watt	uren (per dag)	DC of AC	Ah
laptops (2)	60 (30×2)	2	AC	11,1
koelkast	60	4 (slaat aan en uit)	DC	20
telefoon (2)	20	2	DC	3,4
camera	8	1	DC	0,67
led licht (4) dimbaar	3×4	2	DC	2
waterpomp	72	0,17 (10 min)	DC	1
Maxxfan	6 (stand 4)	6	DC	3
TOTAAL				41,17

9.3 Huishoudaccu bepalen

Met een totaal verbruik van 41 Ah per dag kun je gaan bepalen welke grootte huishoudaccu je nodig hebt.

Dit doe je door jezelf af te vragen hoe lang je zonder enige vorm van acculading vrij wilt staan.

Wij wilden 3 dagen vrij kunnen staan. 

Door 3 dagen maal 41 Ah te doen kom je uit op 123 Ah.

Behalve lithium accu’s mag je een accu niet verder ontladen dan 50 procent, anders beschadigt deze. Dus 123Ah maal 2 geeft 246Ah. 

Vervolgens zijn we op zoek gegaan naar een huishoudaccu die rond deze hoeveelheid zit. We hebben gekozen voor 2 AGM accu’s samen goed voor 280 ampère.

De reden waarom we voor AGM van Electronix hebben gekozen is omdat deze accu 50 tot 70% ontladen kan worden. Daarnaast zijn ze schok, kantel en lek-bestendig en onderhoudsvrij.

Normale loodzuur accu’s kunnen maar tot 50 % ontladen worden. Lithium accu’s kunnen tot wel 95% ontladen worden, maar hier hadden wij het budget niet voor.

Meer weten over het energiebalans, maximale stroomvraag en het bepalen van de accugrootte? Je leest het hieronder allemaal in het ondersteunend artikel.

Ondersteunend artikel:
Huishoud Accu Camper – Dit is de beste tweede accu >>>

9.4 Accu opladen

De huishoudaccu moet opgeladen worden het liefst zo vaak mogelijk. De meeste gebruikte manieren zijn dus via walstroom/acculader, de zonnepanelen en via de dynamo van de motor.

Hierboven in de inleiding van de elektra heb je al kunnen bepalen wat voor type reis je wilt maken. Daar ga je jouw elektraplan dus op afstellen.

Zo is een walstroom aansluiting echt onmisbaar. Daarnaast kun je kiezen voor zonnepanelen en of via het opladen tijdens het rijden via de dynamo.

Wij kiezen voor onze campers er altijd voor deze te voorzien met alle drie de manieren. Zo hebben we altijd genoeg opties om de huishoudaccu weer op te laden en zijn we zo min mogelijk afhankelijk van één van deze drie manieren.

Aansluiting voor walstroom

Om je accu op te kunnen laden via de laadpaal (walstroom) heb je een aantal apparaten nodig wil dit werken en veilig zijn.

Voor het gemak doorloop ik het vanaf de laadpaal tot de accu.

1. De laadpaal heeft een 230 volt CEE aansluiting. Het is voor jou dus van belang dat je een gat in de zijkant van je bus maakt om een CEE invoerdoos te plaatsen. En hier een CEE kabel tussen te plaatsen.

2. Na de invoerdoos ben je verplicht een aardlekautomaat te plaatsen. 

3. Op deze kast sluit je een stopcontact aan. Vervolgens ga je hier je acculader op aansluiten. Het is aan te raden een acculader aan te sluiten met een laadvermogen van ongeveer 10 procent van de grootte van je huishoudaccu.

Zo is dat voor een 280 ampère AGM huishoudaccu een acculader met 28 ampère laadvermogen.

In ons artikel over de walstroom aansluiting vind je aansluitschema’s voor het aansluiten van walstroom zonder acculader, met acculader of met een acculader/omvormer.

Zonnepanelen op de camper

Zonnepanelen op het dak van jouw camper kunnen ervoor zorgen dat je nooit aan walstroom hoeft en dat je elektrisch volledig zelfvoorzienend bent. Zolang de zont schijnt natuurlijk!

Het is dan wel belangrijk zonnepanelen aan te sluiten die meer opleveren dan dat je dagelijkse verbruik is. Dit heb je uitgerekend in je energiebalans. Daarbij kun je de grootte van de zonnepanelen ook aanpassen op het jaargetijde. Je kunt je voorstellen dat je meer zonnepanelen nodig hebt in de herfst of lente dan in de zomer. In ons artikel over de zonnepanelen laten we zien hoe je jouw zonnepanelen uitkiest met een berekening. Daarbij vind je een aansluitschema en een montage stappenplan.

Onze laatste camper hebben we uitgerust met 2 zonnepanelen van 150 Wp elk. Deze levert ons op zonnige dagen soms wel meer dan 1500 Watt op. Dit zijn uitzonderingen, normaal gesproken kun je ervan uitgaan dat jouw zonnepaneel 4 volledige uren oplaad op een zomerse dag. Dus 300 Wp maal 4 is 1200 Watt.

Op zoek naar complete zonnepanelen sets voor een betaalbare prijs?
In ons ondersteunend artikel ”Zonnepanelen Camper Beste Koop” vind je grote en kleine sets.

Keuze zonnepaneel

Er zijn ontzettend veel zonnepanelen op de markt te vinden. Over het algemeen doen hardglas monokristal zonnepanelen het best. Het merk zonnepaneel maakt over het algemeen niet veel uit. We hebben ontzettende dure zonnepanelen slecht zien presteren terwijl goedkopere het veel beter deden.

Wij kiezen meestal voor het mono-kristal hard zonnepaneel van Enjoy Solar of Offgridtec. Daarnaast zijn de resultaten van de zonnepanelen van Victron Blue Energy ook heel goed.

Keuze laadregelaar

Zonnepanelen hebben een laadregelaar nodig om de opgewekte energie om te zetten naar een voltage waarmee je huishoudaccu opgeladen kan worden. De grootte van je zonnepanelen bepalen het type laadregelaar.

Wij raden altijd Victron Bluetooth laadregelaars aan. Doordat je ze kunt koppelen aan je telefoon houdt je eenvoudig bij wat de status is van je accu en of de zonnepanelen hun werk goed doen. Naast dat ze gebruiksvriendelijk zijn komen ze met een handig aansluitschema en gaan ze het meest efficiënt om met de opgewekte energie.

Je hebt MPPT en MPV laadregelaars. MPV is verouderd, kent veel stroomverlies en is eigenlijk alleen nog geschikt voor zonnepanelen tot 100Wp. MPPT heeft een slimme laadtechnologie dat bijna geen stroomverlies kent tijdens het laden.

Voor 100Wp tot 200Wp zonnepaneel (set) kiezen wij de Victron SmartSolar MPPT 75/15 met bluetooth.

Voor 200Wp tot 300Wp zonnepaneel (set) kiezen wij de Victron SmartSolar MPPT 100/20 met bluetooth.

Neem jij een andere grootte van zonnepanelen en wil je zeker weten welke laadregelaar je nodig hebt? Geen zorgen op de site van Victron heb je een laadcontroller calculator. Zo kun je precies vinden welke regelaar jij nodig hebt.

Meerdere zonnepanelen

Je kunt meerdere zonnepanelen aansluiten als jij meer energie wilt en moet opwekken. In serie schakelen is de logische keuze voor een camper, omdat je zo in feite 1 groot zonnepaneel creëert waarbij de spanning hoger wordt en dus minder spanningsverlies hebt.

Zonnepanelen in parallel leveren een lagere spanning en een hogere stroom (A). Parallel schakelen gebeurd vrijwel niet op campers. Het voordeel van parallel schakelen is vooral wanneer er 1 zonnepaneel in de schaduw terecht komt dat het andere paneel nog gewoon blijft werken.

De accuscheider om op te laden tijdens het rijden

De accuscheider is zoals de naam zegt: deze scheid de startaccu en de huishoudaccu en op koppelt deze op momenten dat gewenst is.

Dit apparaatje zorgt ervoor dat wanneer je aan het rijden bent de dynamo ook je huishoud-accu oplaad nadat hij de startaccu volledig heeft opgeladen.
En andersom ook! Wanneer je aan de laadpaal staat en de huishoud-accu is volledig vol, dan laadt hij ook je start accu op.

Traditionele dynamo

Voertuigen met een euro emissieklasse van Euro 4 of lager hebben een traditionele dynamo en daar is de Victron Cyrix Ct geschikt voor. Als je lithium huishoudaccu’s plaatst dan heb je de Cyrix Li-Ct nodig.

Daarnaast heeft deze accuscheider nog een noodfunctie. Als je per ongeluk een keer je lampen aan heb laten staan en je start accu kan je motor niet meer starten. Dan kun je met 1 druk op de knop beide accu’s verbinden.

Euro 5 of Euro 6?

Wat te doen als jou camper milieuklasse euro 5 of 6 heeft? En hoe weet je of je een euro 5 of euro 6 motor in je camper hebt? Over het algemeen zijn de meeste voertuigen van 2008 en nieuwer uitgerust met een motor die voldoet aan klasse 5 of hoger. Maar er zijn nog meer manieren om dit te achterhalen. Zo kun je bij de rdw een kentekencheck doen en kun je 2 fysieke tests doen. Meer hierover lees je in ons ondersteunend artikel.

Motoren met millieuklasse 5 of 6 hebben een geregelde dynamo. Dit betekent dat de dynamo (alternator) wordt aangestuurd door de boordcomputer en deze schakelt alleen in op “slimme” momenten. Zo wordt voorkomen dat de dynamo onnodig energie uit de motor haalt. Hierdoor rijd je zuiniger en dat is de eis bij deze milieuklasses.

Door deze slimme (geregelde) dynamo kun je de huishoudaccu en startaccu alleen verbinden met een dc/dc converter-lader. Dit apparaat omzeilt de boordcomputer van de camper, zodat je de huishoudaccu alsnog kunt opladen tijdens rijden.

Meer informatie en aansluitschema’s over het opladen van de camperaccu tijdens het rijden vind je in ons
Ondersteunend artikel:
Camper Accu Opladen Tijdens het Rijden >>>

9.5 De omvormer

Een omvormer is een apparaat die van 12 volt 230 volt maakt. Als je tijdens het vrij kamperen (dus niet aangesloten op walstroom) graag je dagelijkse apparaten wilt gebruiken zoals je laptop, magnetron, elektrische tandenborstel en ga zo maar door, dan heb je een omvormer nodig.

De omvormer sluit je aan op je huishoudaccu en via de omvormer kun je stopcontacten maken. 

De keuze van je omvormer is afhankelijk van de apparaten die je wilt gebruiken. Als je een magnetron (2000 watt) en een koffiezetapparaat(1200 watt) mee wilt, dan heb je een vrij grote omvormer nodig.

Om je keuze eenvoudig te maken bepaal je jouw keuze aan de hand van je grootste verbruiker. Onthoud wel dat je dan niet het koffiezetapparaat en de magnetron tegelijk kunt gebruiken.

Pure Wave en Modified Wave

Daarnaast heb je pure wave sinus omvormers en modified wave sinus omvormers.

Waarom je pure wave sinus moet nemen? Je apparaten die op 230 volt werken ontvangen stroom als wisselspanning. Deze spanning gaat vloeiend(pure) als een sinus op en neer. De goedkopere gemodificeerde omvormers (modified) gaan niet vloeiend maar als een trap naar boven en naar beneden. Dit is slecht voor je apparaten en je verkort hiermee hun levensduur.

Ondersteunend artikel:
Camper Omvormer – Zo bepaal je welke omvormer >>>

9.6 Elektra schema maken voor een veilige installatie

Met een elektra schema kun je zelf veilig de elektra aanleggen in jouw camper. Je hoeft deze niet zelf helemaal te maken. Wij hebben 7 elektra schema’s ontwikkeld die je eenvoudig kunt aanpassen naar jouw elektra wens.

In je elektra schema plaats je al jouw elektrische apparatuur. Je begint bij de huishoudaccu’s en dan alle laadmogelijkheden. Vervolgens bepaal je precies de draaddikte en zekering-grootte. Zo kun je makkelijker en vooral veilig elektra aansluiten.

Meest gebruikte elektra schema’s

Alle elektra schema’s vind je hier >>>

10. Bodem bouwen in je bus camper

Ga je een relatief nieuwe bus bouwen tot camper dan heb je waarschijnlijk al een metalen bodemplaat. Hier hoef je dan alleen nog houten framedelen op aan te brengen. Vervolgens plaats je hiertussen isolatie en daarbovenop de ondervloer.

Hieronder zullen we in het kort vertellen hoe je de vloer van de camper bouwt. Lees voor een uitgebreidere uitleg ons blog: ‘stappenplan vloer bouwen‘

”Nieuwe” bestelbus camper vloer

Isolatie campervloer

De XPS isolatie platen van 20mm hoog passen qua hoogte goed tussen de latjes. Wanneer je de vuren latjes plat legt houd je nog zo’n 2mm over.

XPS platen van 20 mm hebben een rd-waarde (isolatiewaarde) van 0,55. Deze waarde is niet heel hoog, maar is wel vergelijkbaar met zijn alternatieven. Gelukkig hoeft een vloer niet per se heel goed geïsoleerd te worden. Er staat geen directe zon op en ook komt kou minder snel via de vloer binnen. Je kunt natuurlijk de vloer beter isoleren met dikkere platen, maar dat gaat dan wel van je stahoogte af.

Ondervloer plaatsen

Op deze latten en isolatiemateriaal leg je nu een betonplex, multiplex of osb plaat. Deze zaag je natuurlijk eerst op maat. Wij hebben onze oude betonplex vloer er netjes en in 1 geheel uit gekregen. Dit was nog niet zo makkelijk, maar zo konden we deze dus wel mooi hergebruiken.

In onze YouTube video ‘de beste camper vloer, zo installeren wij de vloer’ kun je het hele proces van het opbouwen van de vloer zien. Daarnaast leggen we ook al onze keuze uit.

”Oldtimer” Camper vloer

Vervolgens hebben we PIR Isolatie platen geplaatst van 50mm dik. De isolatie rd-waarde hiervan is 2,25. Dit is vrij hoog en wellicht overbodig, maar we zijn hiervoor gegaan aangezien dit precies de hoogte tussen de bodemplaten en de bovenkant van het frame was.

11. Isolatie

Het isoleren van een bus is belangrijk omdat je op warme dagen een koele bus behoudt en op koude dagen de warmte beter vasthoudt. Daarnaast voorkom je condens op het metaal. Dag in dag uit condens op het metalen binnenwerk van je bus zorgt voor schimmel en nog erger roest.

Nu is het isoleren van een bus anders dan het isoleren van een huis. Om het simpel te houden heb je in een huis een gesloten structuur en in een camper een open structuur. De gesloten structuur in een huis bekleed je met een aluminiumfolie om zo het vocht buiten te houden. Bij een bus is dat nagenoeg niet mogelijk en kun je dus beter een open structuur bouwen. 

Dat betekent dat je isolatiematerialen moet kiezen die een goede vochtregulatie hebben.

Steenwol en glaswol vallen af omdat deze slecht tegen vocht kunnen. Met purschuim sluit je ruimtes af en houd je dus vocht vast, wat roest kan opleveren. 

In deze fase kan het verstandig zijn de houten structuur aan de binnenkant van je bus al te maken. Dit ligt aan het type isolatiemateriaal dat je kiest. Zo heeft bijvoorbeeld schapenwol geen zelfklevende kant en moet dus op zijn plek gehouden worden. De houten structuur maakt dit een stuk makkelijker.

Meer informatie over het isoleren van je camper in ons gratis uitgebreide handleiding/installatiegids:
Camper Isoleren – Isolatiemateriaal vergelijken >>>

Wanneer je twijfelt welk isolatiemateriaal je wilt gaan gebruiken. Let dan op de Rd-waarde van het materiaal. Hoe hoger deze is des te beter deze isoleert.

11.1 Ontdreunings-platen

Het plaatmateriaal van de carrosserie is vaak erg dun en geeft een hol geluid wanneer je erop slaat. Tijdens het rijden trillen deze platen en dit geeft een galmend geluid.

Het verschil van geluid voor en na het aanbrengen van de ontdreunings-platen is enorm! Echt geen overbodige luxe tijdens het rijden. 

Ontdreuningsplaten bij een automaterialenzaak zijn flink aan de prijs, maar de ontdreunings-platen bij Amazon zijn net zo goed en stukken goedkoper.

11.2 De vloer isoleren

Voor de vloer bij onze oldtimer camper hebben wij PIR isolatie panelen van 50 mm dik gebruikt omdat deze zeer goed isoleren, goedkoop zijn en deze stugge panelen makkelijk tussen het chassis passen.

Heb je een nieuwe bestelbus dan ben je waarschijnlijk beter uit met Armaflex of XPS, omdat dit materiaal dunner is. Helaas isoleren deze ook minder goed. Nu is dat bij een vloer minder erg dan bij het dak. Zo hebben wij bij onze laatste camperbouw XPS gekozen.

11.3 De wanden, het dak en de deuren isoleren

Hier hebben voor Armaflex en schapenwol gekozen.

Armaflex is een goed bewerkbare isolator en reguleert vocht goed. Het is makkelijk te buigen en plakt goed aan de wand en dak van je bus. Armaflex is niet de allerbeste isolator. Daarom hebben we voor een flinke dikte van 19mm gekozen. 

De aluminium tape gebruik je om de naden af te plakken van de Armaflex delen.

Daarbovenop hebben we nog eens schapenwol bevestigd met tape. Schapenwol is natuurvriendelijk en isoleert erg goed. Je hoeft schapenwol niet heel dik aan te brengen, als de hele ruimte gevuld is werkt schapenwol prima!

11.4 Vilt plakken

Vilt is een geweldig materiaal om moeilijk hoeken en bochten in de camper mee te bekleden. Het is ontzettend licht van gewicht en geeft een duurzame uitstraling. Maar niet alleen moeilijke hoeken en bochten zijn geschikt voor vilt. Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen alle wanden te beplakken met vilt i.p.v. te betimmeren met hout. Zo houdt je het totaalgewicht van je camper laag.

Naast dat je naaldvilt misschien gebruikt voor de uitstraling geeft het ook enige thermische en akoestische isolatie. Niet veel, maar wel genoeg om druppels op het metaal te voorkomen.

Wanneer je vilt wilt gebruiken in je camper is het belangrijk dit op tijd te doen. Verderop in de bouw wordt het moeilijker dit aan te brengen, omdat er dan meubels in de weg staan.

Ten slotte: naaldvilt breng je aan met contactlijm dat hoge temperaturen kan weerstaan. Het metaal van de camper kan flink heet worden in de zon. En je wilt natuurlijk niet dat dit loslaat.

Ondersteunend artikel:
Camper bekleden met vilt >>>

12. Plaatmateriaal

De vloer, de wanden en het dak maak je (gedeeltelijk) van hout. In ieder geval de vloer plaats je van een plaatmateriaal dat sterk is en nog jaren mee kan. Voordat je de wanden en het dak plaatst is het belangrijk dat je alle elektrakabels, waterleidingen en gasleidingen al gelegd hebt.

12.1 De vloer

Voor de bodemplaat van de vloer hebben wij betonplex gebruikt. Dit plaatmateriaal is onwijs sterk. De platen zijn voorzien van een coating en gegrond en kunnen makkelijk 10 tot 20 jaar mee.

Als je en nieuwere bus met een compleet dichte bodem hebt dan zou je ook uit de voeten kunnen met OSB-plaat. Wanneer je de bodemvloer goed ondersteund kun je voor een 12mm dikte kiezen. In oudere oldtimer bussen gaat dit misschien iets moeilijker, kies dan voor 18mm dikte.

12.2 De wanden

De afwerking van de wanden kun je doen met multiplex platen of met vilt.

Voor een multiplex plaat kun je tot 6mm dik kiezen. Deze dikte werkt mee met de ronding van de binnenkant. Deze platen schroef je vast in de houten structuur die je al gemaakt hebt toen je ook de isolatie geplaatst hebt. Je kunt namelijk niet deze wand direct in de metalen spanten schroeven, want zo ontstaat er een koude brug tussen de buitenkant en binnenkant.

Om toegang te behouden tot elektrakabels, waterleidingen en gasleidingen hebben wij ervoor gekozen om het deel achter de keuken niet te betimmeren en open te laten. Ook hebben we aan de andere zijde de wand uit twee delen gemaakt. Het onderste deel is na enig werk los te krijgen.

Ondersteunend artikel:
Houten frame in de camper plaatsen >>>

12.3 Het plafond

12.4 Meubels

Als je zelf van een bus een camper gaat bouwen dan is er een grote kans dat je jouw meubels zelf zult maken.

Het grootste voordeel van zelf meubels maken is dat je de afmetingen kunt bepalen. In een camper is ruimte schaars en goed passende meubels maken de ruimte functioneel.

Ondersteunend artikel:
Zelf campermeubels maken >>>

13. Water in de camper

Water in de camper is essentieel voor een aangename camperreis. Je kunt op een eenvoudige manier al de luxe hebben van stromend water. Maar we geven je ook een uitgebreid watersysteem schema als je graag warm water en of een douche in de camper wilt.

Ondersteunende artikelen:
Water Systeem Handleiding + 3 Waterschema’s>>>

Warm Water in de Camper >>>

• 3 Waterschema’s
  • Handleiding voor alleen water uit de kraan
  • Handleiding voor koud water uit de kraan en warme buitendouche
  • Handleiding voor warm en koud water in de camper

De pomp

Je kunt twee verschillende soorten pompen nemen. Een dompelpomp en een drukpomp. Drukpompen kunnen over het algemeen meer druk leveren en dompelpompen maken in theorie minder geluid.

Wanneer je ”normale huiskranen gebruikt kun je het beste kiezen voor deze Reich dompelpomp of voor deze Shurflo drukpomp. Als je camperkraantjes gebruikt dan kun je een lagere druk kiezen, deze zijn vaak ook iets zuiniger en goedkoper.

Aansluiten van de dompelpomp

We raden een dompelpomp aan als je een ”simpel” watersysteem gaat gebruiken in je camper. Op de dompelpomp zet je een terugslagventiel. Het terugslagventiel zorgt ervoor dat er water in de leiding blijft zitten, zodat je direct water uit de kraan hebt wanneer je deze weer openzet. De dompelpomp sluit je aan op 12 volt, de dompelpomp heeft een eenvoudige tuimelschakelaar nodig om hem aan en uit te zetten. De dompelpomp stop je in de tank wanneer je de leidingen heb aangesloten.

Direct water uit de kraan met een drukpomp

Voor een simpel en ook uitgebreid watersysteem raden we een drukpomp aan. Zo hoef je geen tuimelschakelaar te gebruiken om de pomp aan te zetten. Er komt direct water uit de kraan wilt wanneer je deze openzet. De pomp wordt dan geactiveerd op het moment dat de druk wegvalt.

Een pomp die dit kan en genoeg druk levert voor een ”normale” kraan is de Shurflo Trail King. Aan te raden is hier ook een accumulator na te plaatsen. Dit voorkomt de stotterende werking van de pomp. Ook kun je een grove filter voor de pomp plaatsen om deze te beschermen tegen zand en andere grofheden.

14. Voorzieningenoverzicht

Nu je de basis helemaal in orde hebt. Moet je keuzes gaan maken welke voorzieningen je in de camper wilt hebben. S’ avonds koken en een koud drankje zijn geen zekerheid wanneer je de verkeerde voorzieningen aanschaft.

14.1 De koelkast

Een normale koelkast die je thuis gebruikt zijn niet gemaakt om te dienen als koelkast voor onderweg. Deze koelkasten zijn daar te kwetsbaar voor.

Je hebt ontzettend veel keuze aan koelkasten voor in de camper. Al deze keuzes kunnen het nogal moeilijk maken om er 1 te kiezen. Ik probeer het zo simpel mogelijk uit te leggen.

Je hebt absorptie en compressor koelkasten en koelboxen. Deze werken op 230 volt, 12 volt of gas.

Koelkasten op stroom werken het beste, maar er zijn ook combinaties zodat je kunt wisselen wanneer je stroom laag (A) is.

Een uitgebreide uitleg over camper koelkasten?

Ondersteunend artikel:
Bepaal in 5 stappen jouw camper koelkast >>>

Absorptie

Absorptie werkt over het algemeen minder goed en koelt minder snel. Deze zijn dan ook vaak iets goedkoper. Absorptie werkt doordat er vloeistof omgezet wordt naar gas en dit onttrekt warmte. Zo wordt de koelkast langzaamaan koud. 

Compressor

Compressie werkt het beste en koelt mits op stroom snel. De koelkasten zijn dan ook iets duurder, maar tegelijkertijd ook geen overbodige luxe. De compressor verplaatst koelmiddel naar de verdamper. Daar wordt warme lucht koud.

Aanraders

Wanneer je voor een compressor koelbox wilt gaan? Dan kunnen we de Mobicool B40(nieuw model). Deze koelbox kan koelen of vriezen. Met een vrij laag stroomverbruik kun je zelfs vriezen tot -10 graden.

Wanneer je liever een compressor koelkast kies dan kunnen we de Dometic Coolmatic CRX 50 compressor koelkast aanraden. Dometic heeft de beste camper koelkasten op de markt en verbruiken heel weinig stroom

14.2 Koken

Koken in de camper kan via elektriciteit, diesel of gas. Op elektriciteit kan dit alleen als je elektra hierop afgeteld is. Dus grote accu’s en een grote omvormer. Koken op diesel in de camper brengt als voordeel met zich mee dat je geen aparte gasfles nodig hebt. Veel campers rijden op diesel dus je hebt ook geen aparte tank nodig en je hebt de brandstof dus altijd bij je. Toch is gas de meest populaire manier, het is goedkoop en overal in de wereld te verkrijgen.

Gas

Gas is de meest gekozen manier om op te koken in de camper. Ook kun je met gas een boiler, geiser of bbq voorzien van energie. In een camper wordt vaak butaan- of propaangas gebruikt, maar er zijn ook LPG damptanks die je kunt laten installeren.

Wij nemen het liefst een propaangasfles mee, bijvoorbeeld van Benegas. Propaangas kun je gebruiken tot temperaturen van -40 graden. Ideaal om mee te gaan winterkamperen. Butaangasflessen vind je vooral bij Campingaz. Het voordeel van deze gasfles is dat je deze in veel landen kunt inwisselen.

Ondersteunend artikel:
Wat is de beste gasfles >>>

Gassysteem maken in de camper >>>

Kooktoestellen

Koken in de camper, wie doet dat nu niet? Je hebt hier verschillende mogelijkheden: een losse verplaatsbare kooktoestel, een vast geplaatste kooktoestel of zelfs een gasfornuis/oven.

In onze eerste camper maakte we gebruik van een los 1 pits toestel en die hebben we nog steeds om af toe buiten te koken of als extra pit. Daarnaast installeren wij de rijk uitziende 2 pits gaskookplaat van Arebos of Klarstein.

Als laatst heb je ook de mogelijkheid om je keuken te voorzien van een gasfornuis/oven.

Wil je een oven, maar geen ruimte of budget voor een gasfornuis. Dan kunnen we je de Omnia oven aanraden. Deze gebruiken wij al jaren en zijn er erg tevreden over.

Allemaal opties waarvan er vast 1 bij jouw wens past. Al deze opties zijn geschikt voor propaan of butaangas.

Voor hulp bij het installeren van een 2 pits gaskookplaat zie ook:

Ondersteunend artikel:
Installeren 2 pits gaskookplaat >>>

14.3 Toilet en Douche

Wij maken in al onze campers gebruik van een chemisch toilet. Veel campertjes gebruiken zo’n toilet omdat deze gemakkelijk te verplaatsen zijn en dus ook makkelijk te legen zijn. Vrijwel elke camping heeft zo’n dump mogelijkheid en ook zijn er veel serviceplaatsen te vinden in Europa waar dat ook kan.

Echter bieden compost toiletten meer voordelen. Ze zijn beter voor het milieu en hoeven maar eens in de zoveel maanden geleegd te worden. Een nadeel is wel dat vloeibare ontlasting om de dag gedumpt moet worden, maar dat mag in principe tegen elke boom.

Ondersteunend artikel:
10 beste camper toiletten >>>

Een binnen douche

Douchen in de camper is een luxe waar je misschien zonder kunt. Zo zijn er genoeg andere opties, zoals op de camping of aan het strand bij een buitendouche. Toch is douchen in de camper een fantastische ervaring en als je er ruimte voor hebt raden we het je zeker aan.

Je kunt zelfs een natte ruimte maken onder een bankje zodat je deze kunt ombouwen naar douche. Toen wij een L4 bus kochten wisten we zeker dat we een volledige douche erin wilden.

Zo’n natte ruimte moet natuurlijk wel waterdicht blijven, anders veroorzaak je waterschade aan je camper.

Om gewicht te besparen kun je het beste gebruik maken van PVC tegels. Naast dat ze licht van gewicht zijn zijn ze flexibeler dan stenen tegels en hoef je geen voegsel te gebruiken. Het gebruik van plastic tegels is dus volgens ons een vereiste om scheuringen te voorkomen.

Ondersteunend artikel:
Douche maken in de camper >>>

Een buitendouche

Voorheen hadden we een koud water buitendouche. Deze douche hadden we achterop het dakrek gemaakt. Hierop lag een watertank waar je een douchekop op kon aansluiten. De watertank werd verwarmt door de zon, zodat je geen ijskoude douche had. Als de zon schijnt natuurlijk. 

Naderhand hebben we een gasboiler geïnstalleerd. Zodat we buiten altijd een warm water douche hebben. Het water loopt nu via de kraan door de gasboiler.

Beide systemen hebben we beschreven in ons ondersteunend artikel:
Buitendouche Camper installeren >>>

15. Benodigdheden: Bus naar camper bouwen

Om een bus om te bouwen tot camper heb je natuurlijk gereedschap nodig. Sommigen gereedschappen kun je huren, maar ervaring leert dat je deze beter gewoon kunt kopen. Je zult ze als klusser nog vaak nodig hebben.

In deze lijst staan gereedschappen waar ik echt niet zonder had gekund. 

decoupeerzaag

cirkelzaag

slijptol

boormachine

bitset

borenset

accuboormachine

kitspuit

speedboren

Ik ga ervan uit dat je standaard gereedschap zoals een hamer, schroevendraaier, tangen e.d in je bezit hebt.

Succes! Voor meer informatie en nog meer ondersteunende artikelen check ook onze camper bouwen homepage.

De informatie in dit blog is bedoeld om je te helpen met het bouwen van jouw bus naar camper. Ik ben een ervaringsdeskundige, maar geen officiële camperbouwer. Hoe jij jouw installatie precies bouwt kan ik niet weten en daarom kan ik dus ook niet verantwoordelijk zijn voor jouw bouw.

Als je vragen hebt zet ze hieronder in het blog. Ik reageer zo snel mogelijk. Zo kunnen anderen ook van jouw vraag en mijn antwoord profiteren.