Zelf elektra aanleggen in jouw camper? Als je dit nog nooit eerder zelf hebt gedaan kan dit als behoorlijk spannend aanvoelen. En dat is logisch, maar met behulp van dit stappenplan, de elektra schema’s en praktijkinstructie kom je alles te weten over elektriciteit in de camper.
In dit blog beginnen we met uitleg over hoe elektra in een camper werkt. Aan de basis staat een huishoudaccu die opgeladen wordt via walstroom, zonnepanelen of dynamo. Je kiest 1 of meer oplaadmanieren afhankelijk van jouw verbruik.
Dit gaan we samen uitrekenen, zodat je een passend elektraplan kunt opstellen.
Inmiddels hebben we nu meer dan 10 keer elektra aangelegd in een camper en dit is met de juiste theorie prima zelf te doen. Als je twijfels hebt over de elektriciteit in de camper, dan doe je er slim aan dit te laten controleren door iemand die dit vaker heeft gedaan.
Inhoudsopgave:
Een belangrijke stap in dit 6 stappenplan, is het kiezen van een elektra schema. Je hebt keuze uit 8 elektra schema’s. Zo’n elektra schema geeft in 1 afbeelding een duidelijk overzicht van alle elektra-onderdelen en hoe deze zijn aangesloten. Op deze manier kun je zelf veilig elektra in jouw camper aanleggen en voorkom je fouten.
1. Hoe werkt elektra in een camper?
Het elektrisch systeem in een camper is vrij eenvoudig uit te leggen en is in de basis dus ook helemaal niet moeilijk. Je hebt een tweede accu, ook wel een huishoudaccu genoemd. Deze extra accu is een andere accu dan je startaccu. De huishoudaccu kan energie opslaan en over een lange periode weer leveren. Zo kun je dus elektrische apparaten gebruiken in de camper ook als je niet op walstroom staat. Energie dat je opslaat in de huishoudaccu moet natuurlijk ergens vandaan komen. Dat kun je doen met behulp van een acculader op walstroom (van bv. een camping), zonnepanelen of via de dynamo (tijdens het rijden).
Begrippen essentieel voor elektra aanleggen in je camper
In een elektrisch systeem wordt gebruikt gemaakt van een aantal begrippen. Als je ruwweg begrijpt wat deze begrippen betekenen dan wordt het aanleggen van je elektra al een stuk eenvoudiger.
Spanning (U) in voltage (V)
Spanning wordt uitgedrukt in voltage, ook wel geschreven als volt of V. In een camper wordt meestal gebruikt gemaakt van 12 volt, maar 24 volt kan ook en soms ook 48 volt.
Spanning is de druk van de stroombron van het elektrische circuit. Het elektrisch potentiaalverschil tussen twee punten is de juiste benaming. Een eenvoudige vergelijking is de druk op de waterkraan thuis, hoe hoger deze druk op de kraan, hoe hoger de spanning is.
Stroom (I) in ampère (A)
Stroom wordt uitgedrukt in ampère , ook wel geschreven als amp of A. We noemen stroom ook wel stroomsterkte en dit is de hoeveelheid elektrische lading dat door een apparaat stroomt. Hoe meer stroom een apparaat nodig heeft om te werken, des te groter de kans dat de stroom geleverd door bijvoorbeeld de huishoudaccu opgaat of dat de kosten voor walstroom op de camping flink oplopen. Het is dus belangrijk apparaten te gebruiken in je camper die weinig stroom verbruiken.
Stroomverbruik wordt aangeduid met ampère uur, ook wel als Ah. Zo weet je hoeveel stroom je per uur kunt gebruiken of verbruiken.
Vermogen (P) in wattage (W)
Vermogen wordt uitgedrukt in wattage, ook wel geschreven als watt of W. De hoeveelheid elektrische energie er wordt omgezet of kan worden omgezet is het vermogen. Stroom maal de spanning bepaald het vermogen (P = U x I).
Formules
- P = U * I | Vermogen = Spanning x Stroom
- U = P / I | Spanning = Vermogen / Stroom
- I = P / U | Stroom = Vermogen / Spanning
De meest gebruikte formule is het uitrekenen van stroom: I = P / U. Zo kun je uitrekenen hoeveel stroom een apparaat nodig heeft. Op de meeste apparaten staat het vermogen (P) aangegeven en niet stroom (I). Vandaar dat dit dan nog gedeeld moet worden door de spanning (U). Zo weet je de stroom dat je nodig hebt om het verbruik en kabeldiktes uit te rekenen. Als je deze formules nog niet begrijpt is dat niet erg, verderop word het vanzelf duidelijk.
Serie en parallel schakeling
In serie schakelen betekent dat je de plus (+) punten met de min (-) punten verbindt. Zo blijft de stroomsterkte (ampère) hetzelfde, maar verhoog je de spanning (voltage).
Toepassing serie schakeling: Als je 2 accu’s van 12 volt in serie schakelt verdubbel je het voltage en creëer je dus een 24 volt elektrisch systeem. Een veelgebruikte toepassing voor serieschakeling bij campers is met zonnepanelen. Meer over de voordelen hiervan in het zonnepanelen blog.
In parallel schakelen betekent dat je de plus (+) punten met elkaar verbindt en de min (-) punten met elkaar verbindt. Zo vergroot je de stroom en blijft de spanning hetzelfde.
Toepassing parallel schakeling: Als je 2 accu’s van 100 ampère met elkaar in parallel schakelt blijft het voltage hetzelfde, maar vergroot je de stroomcapaciteit. In dit geval naar 200 ampère.
2. Welke camper elektra onderdelen heb je nodig en wat kost dit?
Om de elektrische installatie in de camper te maken is het van belang dat je precies weet welke elektra onderdelen je moet aanschaffen. Deze onderdelen bepaal je door een overzicht te maken welke elektrische apparaten je allemaal wilt gebruiken in de camper. En of je deze apparaten wilt gebruiken als je op de camping aan stroom staat of ook wanneer je vrij kampeert.
Wanneer je dus met de camper vrijwel alleen maar op de camping staat? Dan heb je wellicht genoeg aan een walstroom aansluiting, een kleine huishuidaccu en een klein zonnepaneel.
Maar wil jij zelf je energie opwekken om vaak vrij te kamperen? Dan moet je jouw elektra ook naar deze wens aanleggen.Â
Hieronder geven we een aantal voorbeelden met verwachtte kosten van een elektrisch systeem in de camper. In de volgende stap gaan we precies berekenen wat het stroomverbruik in jouw camper gaat zijn en welke elektraonderdelen daarbij passen.
Voorbeeld 1: eenvoudig elektra systeem
Geschikt voor camperaars die regelmatig op de camping aan walstroom staan, graag met een koude koelkast op de camping aankomen en af en toe vrij kamperen. Alleen op walstroom worden de 230 volt apparaten gebruikt.
- Kleine AGM huishoudaccu
- 230 volt stopcontacten alleen via walstroom
- 12 volt stopcontacten via huishoudaccu, te gebruiken voor opladen, draaien koelkast, pomp en verlichting
- Opladen huishoudaccu via acculader en of zonnepaneel
Onderdelen kosten: 900,- tot 1.500 euro
Dit systeem is elektra schema 6 van de gratis schema’s
Voorbeeld 2: off grid elektra systeem
Geschikt voor camperaars die zelfvoorzienend willen zijn en vrij willen kamperen. In principe hoef je geen gebruik te maken van de campingstroom.
- Lithium huishoudaccu
- 230 volt stopcontacten via walstroom en omvormer, voor gebruik laptops en kleine keukemachines
- 12 volt stopcontacten via huishoudaccu, te gebruiken voor opladen, draaien koelkast, pomp en verlichting
- Opladen huishoudaccu via acculader, zonnepanelen en dynamo
Onderdelen kosten: 3.000,- tot 5000 euro
Dit systeem is elektra schema 8 van de gratis schema’s
De kosten hangen af van het stroomverbruik
Het elektrasysteem in een camper is voor iedereen anders en daar hangt dus ook een ander prijskaartje aan. Een uitgebreid elektrasysteem waarmee je off grid kunt kamperen kan al vanaf 2.000 euro en kan uitlopen tot wel 7.500 euro, dit is geheel afhankelijk van hoeveel stroom je nodig hebt en hoe vaak je off grid wilt kamperen.
Als je vaak op de camping staat en of niet zoveel stroom nodig hebt dan zijn de kosten voor het elektrasysteem ook gelijk een stuk lager. Afhankelijk van welke onderdelen je kiest kun je al een eenvoudig elektrasysteem maken vanaf ongeveer 900,- euro.
Het is dus belangrijk om erachter te komen welke DC (12 volt) en AC (230 volt) apparaten je wilt gebruiken en hoeveel stroom deze verbruiken. In de volgende stap gaan we dit in kaart brengen en leggen we uit welke elektra onderdelen je hiervoor nodig hebt.
3. Energieverbruik in de camper berekenen
De eerste stap om zelf elektra in de camper aan te leggen is het berekenen van jouw energieverbruik. Zo kun je met zekerheid bepalen welke grootte huishoudaccu, zonnepanelen, lader en overige elektraonderdelen je moet aanschaffen.
1. Apparaten in kaart brengen
Je berekent het dagelijkse stroomverbruik in de camper door het vermogen van alle elektrische apparaten die je wilt gebruiken in de camper op te zoeken. Dit staat achterop het label van het apparaat. Dit wordt uitgedrukt in wattage (W).
2. Vermogen omrekenen naar ampère
Bereken nu alvast het wattage om naar ampère, omdat de accucapaciteit ook in ampère uur(Ah) wordt aangegeven. Zo deel je het vermogen (W) door de spanning (V) om stroom (A) te berekenen, ook wel I = P / U.
Voor elektrische apparaten op 12 volt betekent dit het vermogen delen door 12.
Maar voor apparaten op 230 volt via de omvormer betekent dit delen door 10.8. Je mag dit niet delen door 230 volt of 12 volt, omdat de omvormer 12 volt omzet in 230 volt. Dit proces heeft een verlies van ongeveer 10%. Daarom moeten we 10% van 12 volt afhalen.
3. Bepaal gebruik van de apparaten per dag in uur (h) maal Ampère
Vervolgens ga je per apparaat bepalen hoeveel uur je deze per dag gebruikt. Doe de uren(h) maal de ampères. Alles bij elkaar opgeteld is het stroomverbruik in ampère uur(Ah). Deze eenheid wordt ook gebruikt om de accucapaciteit (grootte) te weergeven. Dit getal gebruik je dus om de elektra grootte te bepalen. Maak eventueel een schematisch overzicht zoals hieronder.
4. Voorbeeld energiebalans
| apparaat | watt | uren (per dag) | DC of AC | Ah |
|---|---|---|---|---|
| laptops (2) | 60 (30×2) | 2 | AC | 11,1 |
| koelkast | 60 | 4 (slaat aan en uit) | DC | 20 |
| telefoon (2) | 20 | 2 | DC | 3,4 |
| camera | 8 | 1 | DC | 0,67 |
| led licht (4) | 3×4 | 2 | DC | 2 |
| waterpomp | 72 | 0,17 (10 min) | DC | 1 |
| Maxxfan | 6 (stand 4) | 6 | DC | 3 |
| TOTAAL | Â | Â | Â | 41,17 |
Bovenstaand energiebalans is ons zomerbalans van onze derde camper. In ons winterbalans is ook de dieselkachel verwerkt, maar omdat in de zomer de koelkast vaker aanstaat is ons energieverbruik in de zomer hoger. We houden dus het balans aan met het meeste verbruik.
Je kunt nu met deze gegevens je eigen energiebalans maken. Let goed op dat je niet sommige elektrische apparaten aanziet voor 230 volt (AC) apparaat. Veel elektrische apparaten zijn verborgen DC apparaten. Je hoeft hier dus niet een omvormer voor aan te zetten. DC apparaten zijn te herkennen doordat ze vaak een accuutje hebben, op te laden zijn via een usb ingang en het staat ook op het label van het apparaat.
4. Camper elektra onderdelen samenstellen
Nu je jouw stroomverbruik weet en hoe je stroom in de camper wilt krijgen kun je jouw elektra onderdelen uitkiezen en eventueel in een elektra schema plaatsen. Een elektra schema zorgt ervoor dat je een duidelijk overzicht hebt van alle elektra onderdelen en producten die je zo meteen gaat aanleggen in de camper.
Hieronder doorlopen we eerst elk elektraonderdeel en kun je bepalen en uitrekenen of jij zelf deze onderdelen nodig hebt. Vervolgens gaan we alle onderdelen in een elektra schema plaatsen en met elkaar verbinden. Zo een schema kun je maken met behulp van één van de gratis 8 schema’s uit dit artikel (deze vind je hieronder). Zoek een schema uit die past bij jouw voorkeur en pas hem indien nodig aan, hier helpen we je natuurlijk een handje bij.
Huishoudaccu grootte
Aan het hart van elk elektrasysteem in de camper ligt de huishoudaccu, ook wel camperaccu genoemd. Zonder deze accu kun je geen stroom opslaan en op een later moment weer gebruiken. Maar hoe groot moet deze accu zijn en welk type?
Lithiumaccu’s zijn het meest geschikt als camperaccu’s. Ze kunnen grote ontladingen aan en zijn ook weer razendsnel opgeladen, dit zijn ideale eigenschappen voor een camper huishoudaccu. Echter zijn lithiumaccu’s duur in de aanschaf, vandaar dat er ook vaak gekozen wordt voor AGM loodzuur accu’s. Dit zijn goedkopere accu’s voor in de camper en hebben ook prima eigenschappen.Â
In ons artikel over een lithium accu in de camper kun je lezen dat een lithium accu in vergelijk tot de levensduur helemaal niet duurder is dan AGM. Daarbij zijn de nieuwste lithium LiFeP04 heel veilig vanwege de verbeterde cel-stabiliteit.
Lithiumaccu
- Lange levensduur, 15 tot 20 jaar
- Hoge capaciteit, tot wel 95% ontlading
- Laag gewicht
- Snel laden, grote (ont)ladingen mogelijk
- Geen onderhoud
- Hoge aanschafprijs
- Niet op te laden onder min 10 °C
AGM accu
- Laden en ontladen tot min 30 °C
- Geen onderhoud
- Levensduur 8 tot 10 jaar
- Zwaarder dan lithium
- Lage capaciteit tot 50% ontlading (voor beste behoud accu)
- Grote ontladingen beperkt
- Laatste 20% opladen gaat langzaam
De grootte van deze huishoudaccu bepaal je door het aantal dagen dat je graag wilt vrij kamperen maal het dagelijks stroomverbruik te doen. Heb je nog niet jouw dagelijks stroomverbruik uitgerekend? Geen probleem dan kun je hieronder jouw situatie kiezen en zie je gelijk welke huishoudaccu hierbij past.Â
- Dagelijks stroomverbruik (Ah) X aantal dagen vrij kamperen X vermenigingsvuldigingsfactor soort accu
Vermenigingsvuldigingsfactor:
- Lithium: 1,05
- Lood (AGM, Gel, Semi-tractie): 2
Voor lithium is deze 1,05 vanwege de maximale ontlading van 95%. Voor lood accu’s is dit 50% en dus 2.
| Verbruik in Ah voor 12V accu | 2 dagen vrij kamperen | 4 dagen vrij kamperen |
|---|---|---|
| 28Ah: 2 telefoons, laptop (via omvormer), drukpomp, 2 x verlichting | Lithium: 60Ah AGM: 120Ah |
Lithium: 100Ah AGM: 200Ah |
| 40Ah: Koelkast, Maxxfan, 2 telefoons, laptop (via omvormer), drukpomp, 4 x verlichting | Lithium: 90Ah AGM: 160Ah |
Lithium: 150Ah AGM: 200Ah |
| 69Ah: Koffiezetapparaat 1200W (via omvormer), Koelkast, Maxxfan, 2 telefoons, 2 tablets, laptop (via omvormer), drukpomp, 4 x verlichting | Lithium: 150Ah AGM: 280Ah |
Lithium: 200Ah AGM: 400Ah |
Walstroom aansluiting
In elke zelfbouw camper raden we aan een walstroom aansluiting te maken. Op deze aansluiting kun je 230 volt stopcontacten maken. Zo kun je allerlei 230 volt apparaten aansluiten die je thuis ook gebruikt.
Maar je kunt er ook een accuoplader of acculader/omvormer/omschakelautomaat op aansluiten, als je een huishoudaccu gaat plaatsen.
Zo kun je opladen op de camping of thuis voor de deur. Hoelang je zonder deze vorm van laden wilt doen en je energieverbruik bepalen in principe de grootte van je andere elektra onderdelen.
Zonnepanelen om camper accu op te laden
Met behulp van zonnepanelen kun je in theorie onbeperkt stroom gebruiken, zolang de zon schijnt. Maar hoe groot moeten deze zonnepanelen zijn?
Voor het bepalen van de zonnepaneelgrootte houden we het dagelijkse stroomverbruik aan. Zonnepanelen zijn in de zomer gemiddeld zo’n 4 uur efficiënt en in de herfst en lente 2,5 uur. Dit betekent dat als je alleen in de zomer reist jouw stroom in wattage deelt door 4 uur, maal 15%. Zo kom je erachter hoe groot de zonnepanelen moeten zijn.
Als je hierboven je verbruik bepaald hebt kun je hieronder in het overzicht deze selecteren, dan geven we direct een advies over hoe groot jouw zonnepanelen voor op de camper moeten zijn. Maar als je deze exact wilt berekenen, omdat jouw situatie er niet bij staat of om een andere reden, dan kun je jouw eigen zonnepanelen bepalen in het zonnepaneel artikel. Daar vind je ook welke overige onderdelen je nodig hebt en hoe je de zonnepanelen installeert.
Zonnepaneelgrootte overzicht a.d.h.v. stroomverbruik
Je kunt met dit verbruik, 2 telefoons, een laptop via de omvormer, een drukpomp, en 2 lampjes/verlichting aansluiten. Er staat geen koelkast bij omdat sommige campers een absorptie koelkast hebben en deze bij vrij kamperen op gas draaien.
In de zomer volstaat een 100Wp zonnepaneelinstallatie, in de herfst en lente een 200Wp en in de winter een 260Wp. Meer hierover in de berekening hieronder.
Je kunt met dit verbruik een compressor koelkast draaien, een Maxxfan, 2 telefoons dagelijks opladen, een laptop via de omvormer, een drukpomp en 4 lampjes/verlichting.
In de zomer volstaat een 140Wp zonnepaneelinstallatie, in de herfst en lente een 280Wp en in de winter een 370Wp. Meer hierover in de berekening hieronder.
Je kunt met dit verbruik een koffiezetapparaat van 1200W dagelijks 10 minuten gebruiken (via omvormer), een compressor koelkast, een Maxxfan, 2 telefoons opladen, 2 tablets, laptop (via omvormer), een drukpomp, 6 lampjes/verlichting. Heb je een camera of drone mee dan kan je deze natuurlijk inruilen voor de tablets, het verbruik hiervan is ongeveer hetzelfde.
In de zomer volstaat een 240Wp zonnepaneelinstallatie, in de herfst en lente een 480Wp en in de winter een 640Wp. Meer hierover in de berekening hieronder.
Camper accu opladen tijdens het rijden
De huishoudaccu opladen met behulp van de dynamo van de camper is een geweldige manier om op elke bestemming met een volle accu aan te komen. Daarbij ben je minder afhankelijk van de zon en walstroom. Een must als je een off grid elektrasysteem wilt installeren. Deze doorschakeling van de startaccu/dynamo naar de huishoudaccu kan op een aantal manieren gebeuren en verschilt een beetje per type voertuig. In de elektra schema’s hieronder nemen we kort door voor welk type deze geschikt zijn.
Voor meer informatie over het opladen van de huishoudaccu tijdens het rijden, raden we je aan ons artikel hierover te lezen.
5. Elektra schema camper
Hierboven heb je bepaald welke elektraonderdelen je in jouw camper wilt bouwen. Aan de basis van elk schema ligt de huishoudaccu, zonder deze accu kun je stroom niet opslaan om deze later weer te gebruiken en dus zonder zou je niets hebben aan de laadmogelijkheden.
Vervolgens kies je of je walstroom, zonnepanelen en of wilt opladen tijdens het rijden en op welke manier en met hoeveel stroom dit moet gebeuren. Dit is afhankelijk van de grootte van je huishoudaccu en je dagelijks stroomverbruik dat je hierboven hebt kunnen bepalen.
Een elektra schema zelf op maat maken is een uitgebreide klus. Deze klus nemen we graag uit handen voor je. Hieronder kun je kiezen uit 8 verschillende elektra schema’s, geschikt voor in alle voertuigen. De schema’s zijn modulair en dus aan te passen. Zo kun je deze uitbreiden of verkleinen, uiteraard veranderen dan wel sommige onderdelen, zoals ook zekeringen en kabeldiktes. In dat geval kun hieronder in dit hoofdartikel je eigen kabeldiktes en zekeringen uitrekenen.
Onder elk elektra schema vind je een boodschappenlijst, zo kun je geen verkeerde onderdelen bestellen. Je moet alleen zelf nog de hoeveelheid selecteren en in het winkelmandje plaatsen.
8 Elektra schema’s
Hieronder kun je kiezen uit onze 8 elektra schema’s, geschikt voor in campers (en ook caravans en boten). Elk schema heeft zijn eigen opbouw en kan dus ook bepaalde functies vervullen. Alle elektra schema’s zijn gratis te gebruiken. Ze zijn door ons gemaakt, getest en gecontroleerd.
Dit elektra schema is met kwalitatieve budget opties samengesteld. Geschikt voor euro 4 of lager.
Dit elektra schema is ontwikkeld speciaal voor campers met euro 6 en 5 motoren waarbij de accuscheider Cyrix ct niet mogelijk is.
In dit schema vind je de Ective SSI. Dit apparaat verzorgt veel processen. Veel mogelijkheden voor een relatief klein prijsje.
Een elektra schema gebaseerd op alleen Victron Energy onderdelen. Zo wek je zelf stroom op en kun je met de Multiplus laden via walstroom.
In dit elektra schema vind je de acculader en omvormer gescheiden. Ook wel stand alone in engelse begrippen.
Dit elektra schema is bedoeld voor camperaars die in de zomer af en toe vrij kamperen en ook op de camping aan walstroom staan.
Een 24 volt elektra schema? Ja dat kan. Dit schema is bedoeld voor camperaars die de voordelen van een 24 volt elektrasysteem willen.
Enorm veel stroom met de TimeUSB lithium accu. Daarbij zijn alle laadmogelijkheden toegepast. Zo kun je veel een vaak stroom gebruiken.
Wij hebben deze elektra schema’s al in meerdere campers ingebouwd. Vandaar dat we dus met zekerheid durven te zeggen dat deze schema’s werken. Echter blijft elektra aanleggen een spannende klus en onjuiste installatie kan gevaarlijk zijn. Het gebruik van de schema’s is voor eigen verantwoordelijkheid en het is aan te raden om bij twijfel een gekwalificeerd elektricien in te schakelen.
6. Bereken omvormer
De grootte van de omvormer is afhankelijk van de hoeveelheid 230 volt apparaten die je wilt gaan gebruiken. Hoe minder je hiervan hebt, des te kleiner de omvormer kan zijn. De grootte van omvormer is ook afhankelijk van de huishoudaccu, zo zou het kunnen zijn dat je een grotere huishoudaccu moet nemen, omdat je omvormer anders schade aanbrengt aan deze accu. En dat willen natuurlijk voorkomen.
Kortgezegd: Tel het vermogen van alle 230V apparaten bij elkaar op of kies het apparaat met het grootste vermogen als je de 230V apparaten nooit allemaal tegelijkertijd zult gebruiken. Nu weet je hoe groot jouw omvormer moet zijn. Vervolgens controleer je in de tabel hieronder welke huishoudaccu hierbij hoort.
Maar je hebt ook rekening te houden met piekvermogen van sommige 230V apparaten. In het artikel over de beste omvormer keuze voor de camper duiken we dieper in op de omvormer keuze.
Zelf kiezen we meestal voor een omvormer lader combinatie. Omdat zo aan walstroom de accu’s opgeladen worden via de acculader en de 230 volt stopcontacten via de omschakelautomaat ook op walstroom staan aangesloten. Zodra de walstroom eraf is, treedt de omvormer in werking en heb je nog steeds 230 volt stroom op de stopcontacten. Daarbij zijn deze omvormer lader combinaties goedkoper dan een losse lader, een losse omvormer en een losse omschakelautomaat.
| Vermogen omvormer | 12V accu minimale Ah | 24V accu minimale Ah |
|---|---|---|
| 300W | Lithium 30Ah, AGM 125Ah | Lithium 15Ah, AGM 60Ah |
| 500W | Lithium 50Ah, AGM 200Ah | Lithium 25Ah, AGM 100Ah |
| 800W | Lithium 70Ah, AGM 350Ah | Lithium 35Ah, AGM 175Ah |
| 1000W | Lithium 90Ah, AGM 425Ah | Lithium 45Ah, AGM 213Ah |
| 1200WÂ | Lithium 110Ah, AGM 500Ah | Lithium 55Ah, AGM 250Ah |
| 1500WÂ | Lithium 135Ah, AGM 625Ah | Lithium 68Ah, AGM 313Ah |
| 2000W | Lithium 180Ah, AGM 830Ah | Lithium 90Ah, AGM 415Ah |
In deze tabel voor de minimale accucapaciteit bij de grootte van de omvormer is alleen rekening gehouden met het vermogen van de omvormer. Het vermogen van de DC apparaten (12V of 24V) is niet meegenomen in deze tabel. Dus stel wanneer jouw DC apparaten gezamenlijk 40A stroom vragen, dan moet je dit bedrag nog bij de accucapaciteit optellen.
7. Draaddikte camper berekenen
De draaddikte ook wel kabeldikte in de camper wordt bepaald door de lengte van deze kabel, het vermogen dat die moet doorvoeren, de spanning en het acceptabele spanningsverlies. De kabeldikte wordt uitgedrukt in mm² en staat voor de oppervlakte van de doorsnede.Â
In dit onderdeel geven we je alle basiskennis om dit zelf uit te rekenen, voor een specifiekere uitleg verwijzen we je graag naar ons artikel over de kabelkeuze en kabeldikte berekenen in de camper.Â
Spanningsverlies
Elk draad dat stroom vervoert kent spanningsverlies. Dit komt door de weerstand van het materiaal van de geleider, de lengte en de dikte van het materiaal. Spanningsverlies betekent energieverlies, omdat een lagere spanning gecompenseerd moet worden door meer stroom(The Wiring Unlimited Book Victron). Denk nog eens terug aan de elektraformule aan het begin van dit artikel, I = P/U (stroom = vermogen/spanning). Een lagere spanning met hetzelfde vermogen resulteert automatisch in een hogere stroom.
Voorbeeld: Wanneer we op een 12 volt accu een vermogen van 600W aansluiten zonder spanningsverlies, dan wordt er 50A stroom gevraagd (600W/12V=50A). Maar als deze kabel een spanningsverlies heeft van 5%, omdat de kabel te dun, heel lang is of moeilijk zijn temperatuur kwijt kan, dan ziet de rekensom er anders uit. De spanning die verloren gaat in het draad is dan 0,6V (5%) en de gevraagde stroom is dan 52,6A (600W/11,4V= 52,6A).
Naast dat je meer onnodig stroom verbruikt kan een verlaagde spanning ook voor problemen met de kabels zorgen of voor een stotterende werking van apparaten zoals een omvormer die denkt dat de huishoudaccu leeg is.Â
Voor zo min mogelijk spanningsverlies heb je kabels nodig die:
- Een goede elektrische geleiding hebben (koper geleidt beter dan aluminium)
- Een geschikte draaddoorsnede in mm² (dikker betekent betere geleiding)
- De lengte van de kabel zo kort mogelijk gehouden wordt
Voor 12 volt (24V en 48V) apparaten in de camper wordt voor de bedrading een acceptabele spanningsverlies van maximaal 5% aangehouden. Voor de elektrakast met de huishoudaccu, acculader, zonnepaneellaadregelaar, omvormer, DC-DC lader en andere apparaten wordt maximaal 2 – 3 % aangeraden. Zo blijft het spanningsverlies laag en wordt de huishoudaccu met de juiste spanning geladen.
Draaddikte berekenen camper 12V en 24V
Het kiezen van de juiste draaddoorsnede (kabeldikte) is essentieel voor de veiligheid en de prestaties van het elektrisch systeem in de camper.Â
De draaddikte is afhankelijk van de stroom (A) en de lengte (in m). Daarbij kies je een acceptabel spanningsverlies afhankelijk van het apparaat. Wanneer alleen het vermogen van het apparaat bekent is, deel je eerst de spanning(V) door het vermogen(W) om de stroom (A) uit te rekenen.
-
Draaddoorsnede in mm² =
(Lengte plus en min draad in meter X stroom (A) X factor koper (0,0175)) / acceptabele spanningsverlies in volt
Kabeldikte tabel 12V en 24V
Met de kabeldikte tabel voor 12V en 24V apparaten kun je eenvoudig zelf de juiste kabelkeuze maken. Als de stroom (A) niet bekend is, is de enige rekensom die je moet maken I=P/U, ook wel stroom=vermogen/spanning.
Vervolgens kun je in de tabel hieronder de lengte van beide kabels en eronder de stroom max (A).
In deze kabeldikte tabel van Victron Energy wordt reken gehouden met een acceptabel spanningsverlies van 0,259 Volt. Dat betekent 2,5% voor 12V en 1,25% voor 24V. In de voorbeeldberekening hieronder kun je dus voor 24V ook 0,518 Volt aanhouden.
Voorbeeld 1: kleine 12V verbruiker
Voor de verlichting hebben we 5 led-lampjes van 5 Watt in parallel met een kabellengte van 5 meter rood en 5 zwart. De stroomsterkte is 20 watt gedeeld door 12 volt, is 1,67A.
In de kabeldikte tabel zitten we dus in kolom 2, tot 10 meter en rij 2 tot 2.3A. Hierbij past dus een kabel met een dikte van 1.5mm².
De berekening is preciezer en ziet er als volgt uit: (2 x 5 x 1,67 x0,0175)/0,259 = 1,13mm²
Een kabeldikte van 1,13mm² bestaat niet en de eerst volgende kabeldikte is dan ook 1.5mm²
Voorbeeld 2: huishoudaccu kabel berekenen
Voor een huishoudaccu (12V) kabel naar een busbar houd je de maximale stroom aan van alle apparaten bij elkaar. De DC(12V) apparaten hebben bij elkaar een gezamenlijke stroom van 30A en de omvormer van 1200W heeft 100A. In totaal kan er dus tegelijkertijd 130A door de huishoudaccu kabel lopen. De kabels hebben we kort gehouden en zijn bij elkaar maximaal 2,5 meter.
In de kabeldikte tabel zitten we dus in kolom 1, tot max 5 meter en tot 150A. Volgens de kabeldikte tabel hoort hier dus een kabel van 50mm².
De berekening zal een stuk preciezer zijn: (2 x 1,25 x 130 x 0,0175)/0,259 = 21,96mm²
De eerst volgende kabel is dus 25mm², een stuk kleiner dan de 50mm² die de tabel weergeeft. En dat is ook begrijpelijk want de tabel houdt een lengte van 5 meter aan, terwijl onze lengte maar 2,5 meter is.Â
8. Zekeringen in 12 volt (24V) systeem camper
Op alle plus kabels (draden) in het elektrasysteem van de camper sluit je een zekering aan. Als er een te hoge stroom door de zekering loopt dan zal deze doorsmelten. Dit is om de kabel en het apparaat waar deze op aan gesloten is te beschermen.Â
Een zekering beschermt draden (kabels) en apparatuur tegen:
- Te hoge stroom - als er meer stroom in het systeem loopt dan waar het voor berekend is.
- Kortsluiting - als een aansluiting per ongeluk in contact komt met een andere aansluiting.
Plaats van de zekering
Voor de kleine 12 volt (24V) verbruikers in het elektrasysteem van de camper maak je gebruik van steekzekeringen in DC zekeringkast. Hier sluit je eenvoudig meerdere 12 volt verbruikers op aan en zo zitten ook alle steekzekeringen netjes bij elkaar. Zodra er 1 steekzekering doorbrandt gaat vanzelf het lampje ernaast branden en is gelijk bekend om welke verbruiker het gaat.Â
Voor de grote 12 volt (24V) apparaten zoals de huishoudaccu, omvormer, acculader, zonnepaneellaadregelaar en de DC-DC lader gebruiken we midi-zekeringen, mega-zekeringen of stroomonderbrekers. Deze zekeringen zijn geschikt voor hoge stromen, waar ook een dikkere kabel nodig is. Het voordeel van een stroomonderbreker is dat je deze weer direct kunt inschakelen als de zekering eruit geschoten is. Een midi- of mega-zekering moet je vervangen, maar wordt over het algemeen als ”veiliger” gezien.
Wij gebruiken mega-zekeringen voor de kabel vanaf de huishoudaccu en naar de omvormer toe, voor alle andere ”grote” apparaten in het 12V systeem gebruiken we stroomonderbrekers.
Zekering berekenen
De grootte van de zekering voor je 12 volt apparaten wordt bepaald door de draaddikte, draadlengte en het vermogen van het apparaat dat je wilt zekeren. De zekering bepaal je a.d.h.v. 2 kleine berekeningen, een berekening voor het beveiligen van het apparaat en een berekening voor de max stroom van de kabel tegen brandgevaar.Â
Apparaat zekering berekenen
Het vermogen (W) delen door spanning (V) om stroom (A) te weten te komen (I = P / U). Vervolgens plaats je een ampère zekering die iets hoger ligt dan deze maximale stroomsterkte.
-
12V/24V zekering berekenen =
watt / voltage = ampère + naar boven afronden
Max stroom kabel berekenen
Vervolgens gaan we de max stroom van een koperen kabel berekenen. Deze max stroom mag dus nooit overschreden worden anders zal de kabel smelten met brandgevaar als gevolg. De zekering die geplaatst wordt moet dus altijd lager zijn dan de maximale stroom capaciteit van de kabel.Â
-
Kabel maximale stroomsterkte =
Kabeldikte in mm² X acceptabele spanningsverlies in volt / 2 x lengte in meter X factor koper (0,0175)
Voorbeeld
Onze koelkast heeft een vermogen van 60W en is aangesloten op een 12 volt huishoudaccu. De kabeldikte die we hierboven hebben berekent is 4mm² over een lengte van 2 x 4 meter voor de plus en min kabel.
Voor de apparaat zekering moeten we een zekering hebben groter dan 5A, want 60W gedeeld 12V is 5A.Â
Voor de max stroom kabel berekening gebruiken we de 4mm² dikke kabel, de lengte en een acceptabel spanningsverlies van 5%
Dan krijgen we het volgende: 4 x 0,6 / 2 x 4 x 0,0175 = 17A.
De koelkast heeft een maximaal vermogen van 5 ampère. Wij zullen deze zekeren tussen de 5 en 17 ampère. Dus met een zekering van 10 ampère.
9. Praktijk: Elektra aanleggen in de camper
De basis van al je elektra moet een aangewezen plek krijgen in de camper. Het is belangrijk deze plek af te sluiten en te ventileren door middel van een ventilatierooster. Zo blijven de onderdelen beschermt en kunnen ze zichzelf koelen.
Welke plek dit precies wordt is afhankelijk van je camper indeling natuurlijk. Zo zou een plek onder een bankje kunnen voldoen of een plek achterin de bus. Als je de startaccu en huishoudaccu gaat schakelen is wellicht een plek dichtbij elkaar handig om de kabels kort te houden.
Op deze plek kun je voordat je alles aansluit eerst alle onderdelen passen. Zo weet je zeker of de ruimte geschikt is en weet je ook hoe lang de kabels moeten worden.
Benodigdheden
Naast alle elektra onderdelen zoals de huishoudaccu, zonnepanelen, omvormer, lader etc. heb je ook andere benodigdheden nodig om deze op elkaar aan te sluiten.
Aansluiten elektra onderdelen camper
Wanneer je een plek gevonden hebt waar de basis van de elektra komt kunnen we de onderdelen plaatsen. In deze laatste fase van het aanleggen van de elektra houd je het elektra schema erbij. Deze zorgt ervoor dat je geen fouten maakt.
1. Huishoudaccu’s plaatsen
Begin met het plaatsen van de huishoudaccu(s). Schroef deze vast in de vloer als de accu hier de montagebeugels voor heeft. Je kunt ook zelf beugels maken van hout of aluminium, zodat de accu niet kan verschuiven en of kantelen.
2. Elektra onderdelen vastschroeven
Schroef alle elektra onderdelen vast. In onze tweede camper hadden we een plank gemaakt met alle onderdelen daarop geschroefd en deze daarna in de camper geplaatst. Bij onze derde camper hebben we de wielkast gebruikt als elektrabord.
3. Plaatsen kabels
Nu de onderdelen vast zitten kunnen we deze gaan verbinden met de kabels. Verbind als laatst de huishoudaccu’s met de overige elektra onderdelen. Zo voorkom je dat je per ongeluk kortsluiting maakt. Geen zorgen de spanning van 12 volt of 24 volt is voor een gezond mens niet gevaarlijk.
De dikte van de kabels is afhankelijk van de afstand tussen de onderdelen en de stroom die erdoorheen loopt. Vandaar dat alles ook dichtbij elkaar geplaatst wordt om niet overdreven dikke kabels te hoeven plaatsen. Als je de dikte nog niet berekent heb kun je dit alsnog doen hierboven bij stap 5.
Het strippen van de kabels doe je met de striptang of een stanleymes en indien nodig plaats je hier een kabelschoen op. Deze knijp je vast met de krimptang. Vervolgens plaats je hier een krimpkous overheen en schroei je deze klein met warme lucht, zo heb je een veilige verbinding gemaakt.
4. 12volt (24v) aansluiten
Vanaf de zekeringkast kun je nu 12 volt apparaten aansluiten. De plus (rood) plaats je met een kabeloog aan de kant waar ook de zekering geplaatst moet worden. De min (zwart) bij de massastrip(busbar). Indien nodig plaats je tussen de rode kabel een schakelaar. Als laatst plaats je een zekering die past bij de verbruiker en kabel (zie stap 5 hierboven). Dus het vermogen in watt delen door de spanning in V en naar boven afronden.
Vergeet niet vanaf de zwarte (min) massastrip ook een aardekabel aan het chassis van de bus te bevestigen. Schuur de lak van het chassis een beetje op en plaatst hier een bout doorheen. Deze aardedraad mag maximaal 1 maat kleiner zijn dan de kabeldikte die vanaf de accu naar de zekeringskast loopt. Dus als de plus kabel vanaf de huishoudaccu naar de zekeringkast 10mm² is, dan moet je aardedraad minimaal 6mm² dik zijn.
Wij houden de aardedraad altijd onder 1 meter lang, maar als deze langer moet zijn dan houden we voor de dikte van de aardedraad dezelfde maat aan als de kabel van de huishoudaccu naar de zekeringkast.
5. 230volt aansluiten
De stopcontacten voor 230 volt plaats je met behulp van een 3 aderige 1,5mm² kabel. Als je meerdere stopcontacten wilt plaatsen, dan kun je deze kabel splitten met behulp van verbindingsklemmen.
Aan het begin van de 3 aderige kabel plaats je een stekker. Deze stekker plaats je in de omvormer of als je deze niet gebruikt in het stopcontact na de aardlekautomaat.
Disclaimer: Alle bovenstaande informatie is met de grootst mogelijke zorg geschreven. De informatie in dit blog is bedoeld om te helpen met het zelf aanleggen van de elektra in de camper. Ik ben een ervaringsdeskundige geen elektricien. Twijfel je over de installatie laat er dan iemand naar kijken die hier verstand van heeft. Daarom kunnen aan de informatie op deze website alsmede eventueel advies – geen rechten worden ontleend
62 reacties
Hey,
Bedankt voor dit schema, grote hulp in de voorbereiding!
Vraagje: hebben jullie de aansluiting om op te laden dmv een laadpaal al veel ‘moeten’ gebruiken, of volstonden de zonnepanelen en de alternator?
Yves
Heey Yves,
Super om te horen!
Wij hebben de afgelopen 3,5 maand 1 keer aan een laadpaal gestaan, omdat die toevallig op die plek gratis te gebruiken was. Maar verder nooit echt nodig in de zomer. In de winter is dit wel een ander verhaal.
Dank voor je antwoord, Bas!
Ik heb nog een bijkomende vraag over de installatie van de walstroom…
Als ik je schema volg, lopen de zwarte en rode kabel via de zekeringskast naar de omvormer (hebben de zelfde als jullie) waar beide kabels op aangesloten worden, en dit is het dan, niets meer maar ook niets minder. Of zie ik het verkeerd?
Er worden dus 2 zwarte én 2 rode kabels op de omvormer aangesloten?
Yves
Oeps, nog iets vergeten!
Op je schema is de kabel tussen de stekkerdoos en de installatiekast een CEE kabel. Is dit een speciale kabel hiertussen, omdat de link verwijst naar de kabel van de laadpaal naar de stekkerdoos…?
Bedankt!
Yves
Hoi Yves,
sorry voor de late reactie, ik heb deze reactie gemist. Hopelijk is het al gelukt! Tussen de CEE Kabel en installatiekast heb ik 2,5mm dikte gebruikt.
en ja op de omvormer vanaf de accu lopen 2 x rood en 2 x zwart. Samen goed voor 32 mm^2.
Hoi Bas,
Bedankt voor alle uitleg en kennis die jullie delen. Bij het ombouwen van mijn bus naar camper heb ik al vaak jullie uitleg en schema’s kunnen gebruiken. Bij het bekijken van jullie elektraschema snapte ik iets niet.. Ik heb voor het gemak dezelfde omvormer, groepenkast, accu’s etc genomen.
Vanuit de CEE invoerdoos gaat een kabel naar de groepenkast en vanuit hier een kabel naar een stopcontact waar je de voeding van de omvormer op kan aansluiten. Vervolgens trek je een plus en min draad van de omvormer naar de accu en een aardedraad naar het chassis.
So far so good.
Klopt het dat je de 2 ‘stopcontact-uitgangen’ van de omvormer gebruikt om vervolgens de 230V stopcontacten op aan te sluiten? (ik kon dit niet goed uit jullie schema halen)
Ik hoor het graag.
Groeten Bjorn (plants.in.a.van op Instagram)
Ja dat klopt, dat heb je goed gezien.
Hai Bas,
Even een kleine vraag.
Is jullie bus 24 of 12 volt.
Dit omdat we interesse hebben in de accuscheider
12 volt! Hopelijk ben je er inmiddels al uitgekomen 🙂
Hoi Bas,
Zie ik het goed dat in jouw schema de hh-accu(‘s) ook tijdens het rijden via de dynamo worden geladen? Ik heb zelf een Ective CSI 202 lader/omvormer maar zie nergens in de beschrijving (of van andere Ective modellen) of dat technisch geen problemen geeft.
Grtjs Arjan
Hoi Arjan, ja dat klopt via de accuscheider. In mijn schema heeft de omvormer/lader daar niet zoveel mee te maken. Deze laad via walstroom en vormt 12 volt om naar 230 volt.
Als je wilt weten hoe je ook de hh accu kunt opladen met behulp van de dynamo raad ik je aan het volgende artikel te lezen.
https://vrolijkopreis.nl/camper-accu-opladen-tijdens-rijden/
Hierin staat uitgelegd welke accuscheider je nodig hebt voor welk type voertuig. En hoe je deze aansluit.
Groetjes Bas
Hoi Bas,
Dank voor je snelle antwoord. In mij vorige buscamper had ik al een Cyrix er tussen zitten maar nog geen omvormer/oplader. En nu in de “nieuwe” kreeg ik de eerder genoemde Ective er los bij.
Fijn dat deze dus opgenomen kan worden in het systeem, weer ee stapje verder!
Thnx Arjan
Hi Bas, handig schema hebben jullie gemaakt. Ik denk dat wij voor een groot deel op hetzelfde schema uitkomen in onze Fiat Ducato. Ik vraag mij wel af, wat is de reden dat jullie nog een vrij ” grote ” omvormer van 1000W hebben gekozen, of zie ik dat verkeerd? Wij hebben vrij weinig 230v apparaten dus 1000W lijkt iets te veel van het goede.
Bedankt alvast!
Hoi Linda, mooi om te horen. Fijn dat je hem kunt gebruiken.
Ja dat klopt de omvormer is vrij groot. Toen dacht ik liever iets te groot dan te klein, inmiddels heb ik de omvormer vervangen door deze 500W Omvormer-lader. https://vrolijkopreis.nl/product/ective-500w-omvormer-lader/
Aan de hand van dit blog kun je zelf de grootte van jou omvormer bepalen. Dit geeft vast meer duidelijkheid.
https://vrolijkopreis.nl/omvormer-camper/
Succes met de bouw!
Ik ben bezig om mijn electra uit te dokteren .. wij gaan op reis met 3 kinderen dus ons stroomverbruik ligt waarschijnlijk iets hoger.. en wil misschien voor de toekomst ook een aantal dagen vrij kunnen staan in bijvoorbeeld scandinavie (ook met zonnepanelen)
Momenteel zit ik te denken om 2 accu’s te schakelen… maar moet ik dan rekening houden met het dubbele of enkele accu… dus stel 2x een 400ah hou ik dan rekening met 1x 400 ah of moet ik rekenen met 800 ah.
Ben me pas net aan het verdiepen, dus sorry als het antwoord eigenlijk simpel is.
Hoi Arno,
Het antwoord is niet heel simpel hoor. Dus geeft niet.
1.Je stroomverbruik reken je uit door het wattage van al je apparaten te delen door de spanning en keer de tijd (in uur) te doen. Dan krijg je een aantal Ampere uur.
Maar goed stel je verbruik ligt twee keer zo hoog als ons, dus op 80Ah.
2. 2 accu’s van 400Ah is redelijk zwaar. Dit zijn dan AGM accu’s? Dat kan, maar ik zou zelf dan kiezen om 4 lithium accu’s van 100Ah of 2 van 200Ah te schakelen. Lithium accus gaan langer mee, kan je tot 95% ontladen en zijn in gewicht een stuk lager. Met 400Ah Lithium kan je dus 380Ah gebruiken.
Als je voor AGM kiest en je neemt 800Ah dan kan je hier 400Ah van gebruiken.
3. 400ah (of 380ah) van de accu’s gedeeld door het dagelijkse stroomverbruik levert je 5 dagen stroom op zonder enige vorm van laden. Dus zonder zon, zonder walstroom en zonder de accu’s op te laden tijdens het rijden.
Als je hiervoor gaat zou mijn advies zijn:
– minimaal 3 zonnepanelen van totaal 450 watt https://amzn.to/36n2zrV
– hierbij hoort de victron lader https://amzn.to/3H9thB7
Deze zonnepanelen en lader levert je dagelijks in de zomer met goede zon 89 Ampere uur op.
Qua accu’s zou ik 4 van deze nemen https://vrolijkopreis.nl/product/lithium-accu-100a-lifepo4/
Een omvormer lader combi om je accu’s op te laden terwijl je aan walstroom staat:
Ik zou een 2000Watt of hoger kiezen hierin. https://amzn.to/36pM3Yh
Als laatst neem eens een kijkje bij dit artikel over het opladen van je huishoud accu’s tijdens het rijden.
Als je veel vrij wilt kunnen staan is het belangrijk dat je op zo veel mogelijk manieren je camper accu’s voorziet van stroom.
https://vrolijkopreis.nl/camper-accu-opladen-tijdens-het-rijden/
Succes en als je nog vragen hebt stel ze gerust!
Hii Bas en Bianca
Wat een super fijn blog is dit weer! Ik heb echt super veel aan al jullie blogs. Wel heb ik nog even een vraagje over de elektriciteit. Julie hebben nu ook een douche in de nieuwe camper, maar zit daar dan een boiler bij? en hebben jullie dan nog genoeg aan het systeem wat jullie nu hebben voor 3 dagen?
Groetjes Laura
Hoi Laura, Leuk om te horen 🙂
Ja want op de nieuwe bus liggen twee zonnepanelen van 150Watt, dus totaal 300Watt. Daarbij is de boiler op gas en elektriciteit te gebruiken.
Ons elektraschema voor de nieuwe bus leg ik uit in deze video (beetje saai, maar wel informatief) https://youtu.be/082w8RdMI1w
Groetjes
Super bedankt voor je reactie!
Hallo Bas en Bianca,
ik heb met veel interesse dit deel van de camper checklist doorgelezen en nu ben ik zelf op zoek naar omvormer/laders.
Bij een aantal kom ik de term ups- en vps functie tegen.
Kun je mij uitleggen wat dit precies is en of dat noodzakelijk is in de camper?
Kijk met belangstelling je antwoord tegemoet,
Harrie
Beste Bas & Bianca,
Allereerst erg bedankt voor alle informatie en uitleg die jullie verstrekken op deze website.
Ik ben bezig met het bouwen van een camper met identieke stroomwensen. Op het elektra schema zie ik dat de 3 bronnen(zonnepanelen, walstroom, motoraccu) voor het laden van de huishoudaccu parallel aangesloten zijn hierop zonder schakeling. Klopt dat? Geeft dit geen problemen? Alvast bedankt voor het antwoord.
Vriendelijke groet,
Jörgen
Ha Jorgen,
Bedankt en graag gedaan. Ja dat klopt de plus en minkabel is aangesloten op de huishuidaccu. Je mag er zeker een schakelaar tussen zetten, maar zonder werkt ook prima. Dat is geen probleem. Je zou ook de plus van elke laadvorm naar de zekeringskast kunnen aansluiten en de min naar de massa strip. Dat is ook goed. Dan is een schakelaar wel verreist anders kun je nooit je 12 volt apparaten allemaal afsluiten. En dit is handig voor als je de camper gaat opslaan.
Groetjes Bas
Hoi Bas,
Bedankt voor het antwoord.
Groet,
Jörgen
Thanks Bas en Bianca!
Misschien een vreemde vraag maar in mijn bus zijn ook enkele lampjes aanwezig welke aan- en uitgaan bij het openen van de deuren. Wat hebben jullie daarmee gedaan (ervan uitgaande dat die ook in jullie bus zaten:)
Groet,
Frank
Hi Frank, Alle lampjes in de ruimte achter de stoelen hebben we losgekoppeld. Wij hadden geen lampjes bij het openschuiven van de deur. Nadeel van dit soort lampjes bij de deur is dat wanneer jij jouw camper de hele dag open wilt laten staan de lampjes ook aan staan. Deze zitten gekoppeld aan de startaccu dus die trek je dan langzaam leeg. Nu trekken ze niet heel veel stroom, maar toch. Persoonlijk zou ik ze eruit halen. Maar het is helemaal aan jou.
Groetjes Bas
hoi bas en bianca,
ik wil de 12 volt kabels.aanschaffen voor alle apparaten die ik heb zoals Trma.Combi.boiler , verlichting , koelkast etc… kan ik deze kabels allemaal.via de volgende.link in de verschillende diktes bestellen ?
En welke kabels heb ik nodig voor mijn lithium accu naar mijn
Victron Multiplus 12/1200/50 omvormer.
de accupolen zijn na.elijk veel dunner van een lithium accu.
sorry voor alle.vragen wil graag zo snel.mogelijk alle stroomkabels.bestellen. voor 230.volt koop ik de neopreen 3×2.5 mm kabel.
al vast bedankt.voor je hulp. Een vriend helpt mij met een veilige installatie
Hi Jeroen. Volgens mij hebben wij al via YouTube met elkaar gesproken niet?
Voor 12 volt kabels kun je deze gebruiken:
https://vrolijkopreis.nl/product/kabel-zwart-rood-0-75-1-1-5-2-5-4-mm%c2%b2/
Wel even goed uitrekenen welke dikte je allemaal nodig hebt.
Voor je omvormer acculader kun je het beste de handleiding van victron aanhouden. Ik heb even gekeken voor je: in de handleiding staat : Aanbevolen 35mm2 van 1,5 tot 5 meter.
Tot aan de aardlekautomaat gebruiken wij 2.5mm2 3 aderige kabel en vanaf de aardlekautomaat is alles 1,5mm2 3 aderig. De aardlekautomaat is 10A groot. Als je naar 16A of hoger gaat dan is 2.5mm2 3 aderig een goede keuze.
Hoi Bas en Bianca,
Petje af voor de duidelijke en overzichtelijke blog, het is een zeer bruikbare handleiding voor een leek als ik.
Ik ben bezig met een energiebalans te maken voor een camper die we willen gaan bouwen en gebruik daarbij jullie energiebalans als leidraad.
Wat mij opvalt is dat in jullie energiebalans geen rekening wordt gehouden met het verbruik van een Maxxfan deluxe.
Graag zou ik hiervan de reden weten.
Groeten Joop
Hoi Joop,
sorry voor de vertraagde reactie. Je reactie was me even ontgaan.
Pas in de derde bus hebben we een Maxxfan geplaatst. Het energiebalans is dan ook van onze tweede camper.
Voor de Maxxfan kun je aanhouden dat deze op zijn laagste stand 0.1 ampere per uur verbruikt. De hoogste stand 2.7ampere per uur.
Wij hebben hem zelden op zijn hoogste stand en staat meestal op stand 3. Dit is 0.3 ampere per uur. Als je dit maal een 1 dag gebruik doet van 8 uur. Dan kom je op 2.4ampere uit.
Zo zie je dus ook dat het verbruik niet heel hoog is. Wel goed om rekening mee te houden natuurlijk in je balans.
hopelijk kun je hier iets mee.
Hallo,
ik ben bezig met het plannen van het bouwen van een camperbus en heb al veel electrische schema’s bekeken.
Op veel schema’s die ik vind, zie ik dat er een schakelaar aanwezig is die de accu afkoppelt. (en soms zit deze schakelaar na de 12V zekeringenkast, waarmee de 12V apparaten worden afgekoppeld). In het schema op deze site zie ik ook zo’n schakelaar zitten die de accu’s loshaalt. Is het niet zo, dat als de zon schijnt of je op walstroom bent aangesloten alles het gewoon nog doet, behalve dat de accu’s niet geladen/ontladen worden?
In mijn beleving wil je echt alles loskoppelen, dus ook als de zon schijnt of je aan de 220V hangt. Op de wijze waarop ik dit schema lees, is dat niet het geval. Heb ik het goed gezien of moet ik het op een andere manier interpreteren?
Groet,
Frank
Hi Frank, de hoofdschakelaar die je daar ziet, zit daar omdat als je de camper opslaat je de accu’s altijd moet ontkoppelen. Zo heb je dus 1 schakeling die de accu’s ontkopppeld.
De stroomonderbrekers zijn zekeringen maar ook tegelijkertijd schakelaars. Als je de zonnepanelen of alle 12v verbruikters wilt ontkoppelen dan kan dat op die manier, wat ons betreft overbodig om dan ook nog een schakelaar te plaatsen. Als je aan 220v hangt kun je de acculader gewoon uit laten.
Hopelijk zo duidelijk. Als je nog vragen hebt stel ze gerust!
Hoi Bas en Bianca,
Allereerst bedankt voor al jullie super nuttige en behulpzame blogs en videos!! ik heb een vraagje over elektra schema 2 voor de euro 6 motor. op de Victron Otrion is een 5 m lange 16mm2 kabel aangesloten, met een zekering van 60 A. deze DCDC lader laadt met 30A als ik het goed begrijp. en een 16mm2 kabel van 5 meter lang heeft een maximale stroomsterkte van 48A als ik de tabel gebruik. Kun je dan niet beter een zekering van 40A gebruiken? aangezien de kabel bij 60A mogelijk al doorbrandt voordat de zekering springt?
ik dacht net dat ik het begon te snappen, maar dit brengt mij weer in de war…
hoor graag van je!!
groetjes,
Lavinia en Tim
Hoi Tim en Lavinia,
Dankjewel voor je compliment!
De reden waarom er bij ons 60A zekering in het schema staat is omdat Victron deze zekering aanraad. Dit staat in hun handleiding op pagina 7.
Het is wel een hele goede vraag, want als ik zelf de berekening maak:
kom ik met de maximale stroomsterkte formule op 43,9A uit. Echter als ik de maximale stroomsterkte tabel voor de ader erbij houd zit ik op 61A.
Ik ga het vanavond nog even rustig nalezen allemaal. Uiteindelijk zal ik altijd het advies van Victron opvolgen.
Victron heeft trouwens prima service ik zou er een telefoontje aan wagen als ik jullie was.
Bedankt voor het delen van dit uitgebreide en informatieve stappenplan voor het aanleggen van elektra in een camper! Jullie uitleg en schema’s lijken me uiterst behulpzaam voor iedereen die deze taak op zich wil nemen. Het is geruststellend om te zien dat jullie zelf al meerdere keren elektra in campers hebben geïnstalleerd, wat getuigt van jullie ervaring en expertise op dit gebied.
Met vriendelijke groet,
Joost
Hi Joost, bedankt voor je compliment. 🙂
Bas en Bianca, heel fijn en behulpzaam deze schema’s. Dank! Eén puntje: in schema 3 schakelt de hoofdschakelaar alleen de accuverbinding uit; verder niets. De voeding van de Ective vanuit andere bronnen (zoals de zonnepanelen, walstroom of de dynamo) blijft bestaan en daarmee dus de spanning op je 12-volt systeem . Je schakelt niet je 12- volt systeem uit door de schakelaar daar te plaatsen. Ik heb hem nu geplaatst tussen de zekeringkast en de positief-verzamelstrip. Nu schakelt hij wel het 12 volt systeem uit; d.w.z. alles wat achter de 12 V zekeringkast hangt.
Hi Loek, dat klopt en je bent natuurlijk vrij om overal waar je wilt een extra hoofdschakelaar te plaatsen. De schakelaar zit daar voor de accu zodat je accu afsluit. Dit is een eis als je de camper gaat stallen.
Hallo Bas en Bianca. Heb je elec schema’s aandachtig bestudeerd. Schema nr3 spreekt mij in mijn situatie het meeste aan. Ik heb hoofdzakelijk 220V apertuur. Ook elektrisch koken met inductie 1 plaat max 2000W en een beetje plannen dt je niet te veel verbruikers tegelijkertijd aanzet. Zelf had ik het idee om te kiezen voor de Ninthcit Lithium deep cycle accu 12V 300Ah 3840Watt €919,- en de Ective 3000Watt 12 V omvormer €625,-. Is dit een goede keuze of heb je een beter voorstel. Beide verkrijgbaar bij Amazon
Hoi Peter, bedankt voor je reactie. In schema nummer 3 wordt gebruikt gemaakt van de Ective SSI omvormer, deze heeft een omvormer acculader en zonnepaneellaadregelaar in 1. Degene die jij aangeeft is volgens mij de Ective CSI en dat is een omvormer lader in 1. Beide type zijn geschikt, wel even opletten welke je besteld.
De SSI 30 is deze: https://amzn.to/40ESHlg
En de CSI 30 is deze: https://amzn.to/3G3utb6
Voor de grote van de lithium accu in combinatie met de inductiekookplaat van 2000W: Wat ik uit de handleiding van de accufabrikant haal is dat deze 300Ah lithium accu een maximale ontlaadstroom heeft van 200Ah. Zo te lezen schakelt de BMS ook de accu af als je deze overschrijd ( dat is positief). Dit betekent dat je 12V omvormer maximaal op 2400W mag draaien, anders overschrijd je de ontlaadstroom (2400/12 = 200). Wij raden aan een omvormer altijd iets groter aan te schaffen dan de apparaten die je wilt laten draaien. Een omvormer heeft namelijk altijd rendementsverlies. Bij een hogere temperatuur van bijvoorbeeld 40 graden zal deze 3000W omvormer waarschijnlijk nog maar een vermogen halen van 2500W. Bij normale temperatuur (25 graden) zal deze omvormer waarschijnlijk 2800W aan vermogen halen, echter laat de lithium accu dit volledige vermogen dus niet toe, houd daar wel rekening mee. Je maximaal blijft dus 2400W tegelijkertijd met je 220 apparaten. Maar goed…
Met andere woorden ik denk dus dat je heel goed zit met deze setup. We zouden het inderdaad super waarderen als je deze via onze website besteld.
Ik heb jouw accu erbij gezet.
Succes met de installatie, bij vragen stel ze gerust!
Hoi Bas, allereerst dank voor het delen van jullie kennis en ervaring. Ik ben daar al heel veel mee geholpen. Momenteel ben ik bezig met het elektra aanleggen in mijn bus. In jouw video nr 16 verbind je de SSI direct met de accu, maar in het schema van de SSI lopen deze naar een busbar. Welke heeft de voorkeur? Ik zie de busbars ook niet terug in de video. Andere vraag is over de smartshunt, is die essentieel? Ik heb een Lithium accu met BMS.
vr gr kees
Ha Kees, dat klopt. En beide is goed. Een nettere verwerking van je kabels is om deze op een busbar aan te sluiten. In die video had ik dat niet gedaan en het werd wel vrij druk op de plus en minpool van de accu. De nieuwste elektravideo komt over 2 weken uit en dan zie je dat ik busbars gebruik.
Goedendag,
Dank voor alle video’s!
Waar ik niet achter kom. Trek je vanaf het kastje met de aardlekautomaat een aardedraad naar het chassis? Of is dat niet nodig?
Ik heb een 10A aardlekautomaat tussen de walstroom en de ective SSI10 en een 10A aardlekautomaat tussen de SSI10 en het stopcontact.
Benieuwd hoe dit bij jullie zit.
Ha Jip,
Nee de aarde van de aardlekautomaat die naar je walstroom gaat sluit je op elkaar aan. Dus die gaat richting de aarde van de camping of laadpaal. Zie ook onderin het blog in het kopje aarde.
Tussen de omvormer en het stopcontact zit een aardlekschakelaar met een foutstroom beveiliging van 30mA. Zie ook de andere elektra schema’s ( in de tekst staat deze optie)
Hi Bas, Op wat voor plaat materiaal bevestig je de elektra apparaten? Is dat brandvertragend materiaal of is dat gewoon op populieren multiplex? Groeten, Rosanne
Hi Rosanne,
Goede vraag! De elektra onderdelen kun je installeren op een hard plastic plaat zoals Ki-kern of triplex, maar wij installeren deze ook op een multiplex plaat. Zorg ervoor dat je dit vak ventileert dmv van gaten oid.
Ha Bas en Bianca,
We zijn op dit moment bezig met het bouwen van het houten frame. In een volgende fase gaan we verder met het meubilair.
Wat me niet zo duidelijk is, is het volgende:
Waar werk je de bedrading van de elektriciteit weg? Trek je deze door de metalen spanten (maar dan kan je er niet meer goed bij als de hele keuken etc. is ingebouwd) of werk je dat in een veel later stadium weg? Ik heb het nog niet goed kunnen terugvinden en ik breek er m’n hoofd over!
Heel erg bedankt! En super bedankt voor jullie inzichten!
Ha Marlous,
Je kunt deze vrij vroeg in de bouw al met elektraleidingen door de spanten heen trekken, goed vooruitdenken waar alle meubels terecht komen en je komt prima uit. Je kunt ook even wachten nog totdat er al een aantal meubels staan, houdt er wel rekening mee met bijvoorbeeld het houten frame en of een douche dat er dus nog kabels achterlangs moeten kunnen. Niet alle spanten hebben gaten erin zitten en dus zul je er voorlangs moeten, vandaar dat elektroleidingen erg handig zijn.
Hoi
Super website ! Dankjewel voor alle informatie. Ik ga een camper installatie in een Sprinter bouwen, ttz een eenvoudige opstelling die ik kan demonteren om de sprinter ook nog voor transport te kunnen gebruiken. Ik ga jouw schema 5 volgen.
Ons plan is een 100Ah Lithium batterij te plaatsen, voor een koelkast (Mestic MR-42) en evt wat gsm’s op te laden. Daarom leek mij de 25mm2 bekabeling in de elektra kast overdreven, bv in deze tabel gaat het maar tot 250A en op minder dan 1m zitten ze nog maar aan 16mm2.
Dus ik dacht: 16mm2 (of mss zelfs 10) van startaccu naar elektra kast (2-3m) en dan binnen de kast alles met 6mm2 te doen. Wat gaat er mislopen ?
En nog een heel ander vraagje: heb je een idee of Mestic MR-42 een goede koelkast is ?
Nogmaals bedankt, koffie onderweg
groetjes
Pieter
Ha Pieter,
Dankjewel. Ik heb even hun tabel goed doorgenomen en het vergeleken met mijn eigen berekeningen en een uitgebreide formule die altijd gehanteerd wordt. Dat komt niet overeen. 250A door een 16mm2 kabel. Lijkt met niet zo wijs.
Maar goed om je vraag verder te beantwoorden. Als je een koelkast en twee telefoons aansluit en tegelijkertijd gebruikt dan heb je een max stroom van zeg 9A die je ontrekt uit de accu. 5A voor de koelkast en 4A voor de twee telefoons.
In de uitgebreide formule is 9A over 3 meter met een acceptabel spanningsverlies van 4%, is een kabeldikte nodig van 4mm2. Als ik jou was zou ik inderdaad dan 10mm2 pakken naar de zekeringskast en vanaf daar een kabel naar de koelkast en naar de usb lader doen. Zo kun je later altijd nog wat extra aansluiten als je wilt.
Je moet jezelf zeg maar altijd afvragen wat is de max stroom die er door de kabel heen kan lopen.
Hopelijk eens zo.
Succes!
Hoi Bas en Bianca,
Fijn dat jullie zoveel informatie delen. Wij zijn inmiddels bezig met het elektra plan van onze VW Crafter uit 2017 en hebben een vraag over de dieselkachel. Jullie zeggen dat jullie die weggestreept hebben tegen de koelkast in de winter. Wij komen voor een dieselkachel 2 KW vevor 12 V 2000W 2000W/12V= 166,6 x 6 uur per dag aan = 1000 Ampere. Aangezien wij vaak weg gaan in de winter (wintersport en richting Noorwegen/ Zweden) en er graag warmpjes bij willen zitten is voor ons het winter elektra plan erg belangrijk. Klopt onze berekening? Wat zou je aanraden voor een accu’s AMG of juist Lithum? Ik heb gelezen dat Lithium accu’s niet zo goed tegen kou kunnen.
Ik hoor graag van je.
Vriendelijke groet
Chantal
Hi Chantal,
Dat doen we graag :). Ja klopt die kun je tegen het hogere verbruik in de zomer wegstrepen. De berekening van de dieselkachel maak je alleen niet goed. Je pakt het vermogen van de warmte die de verbranding van de diesel in de dieselkachel genereert, dat heeft niets te maken met het stroomverbruik van de dieselkachel. Bij opstarten ligt het stroomverbruik heel kort, (zo’n 5 seconden) ronde de 20A daarna neemt het af tot onder de 1A per uur. Je kunt de dieselkachel dus prima 24 uur per dag aan laten staan, wel goed ventileren alsnog! Dan verbruik je dus maximaal 24Ah per dag. 🙂 (waarschijnlijk zet je hem veel korter aan dus vandaar dat het weg valt te strepen met het hogere verbruik van de koelkast in de zomer)
Ik zou een zelfverwarmende lithiumaccu aanraden. Dan heb je niet de zorgen dat je de lithiumaccu niet kunt gebruiken of kapot maakt door de lage temperatuur. Daarbij heb je wel het voordeel dat je de accu makkelijk weer snel oplaad, wat ook weer fijn is in de winter. Dit zijn goede en betaalbare zelfverwarmende lithiumaccu’s: https://vrolijkopreis.nl/product/lithiumaccu-zelfverwarmend-litime/
Groetjes Bas
Hoi Bas,
Ik heb een vraag over mijn omvormer. Ik heb een omvormer van 1000W. Hoe bereken ik nu hoeveel ampere de zekering moet zijn die tussen mijn busbar en de omvormer komt?
Alvast bedankt!
Groeten Ryanne
Ha Ryanne, in vrijwel alle gevallen geeft de fabrikant van de omvormer aan hoe groot de kabel moet zijn en ook de zekering. Zij hebben daar zelf tabellen en berekeningen op losgelaten zodat je dat zelf niet hoeft te doen. Maar goed om het zelf uit te rekenen kun je 2 benaderingen doen.
1. Dit is de makkelijkste: Ik ga er even vanuit dat je een 12V omvormer hebt met een 1000W vermogen. Dus 1000/12 = 83A. Ga vervolgens naar deze tabel van Victron over kabeldiktes:
https://www.victronenergy.com/upload/documents/BatteryCables.pdf Dan zie je dat je tot 5 meter tussen de 25mm² en 35mm² zit.
Vervolgens ga je de kabel zekering berekenen tegen brandgevaar.: Zie de formule in dit artikel. Ik pak een kabellengte van 2 meter. Daarbij zit je met 25mm² echt goed.
Dan doe ik dus 25×0,6/2x2x0,0175= 214A De zekering moet dus ergens tussen de 83A en 214A liggen. Voor 1000W omvormer zou ik een 125A of 150A zekering pakken. Maar kijk even goed in de handleiding van de fabrikant.
2. De andere optie is om de kabeldikte eerst uit te rekenen zelf. Dit doe je met de formule ook te vinden in dit artikel. Vervolgens doe je de berekening tegen brandgevaar zoals hierboven.
Hi Bas & Bianca, even een kort vraagje, hebben jullie de huishoudaccu nog een keer geaard aan de carrosserie van de bus? En zo ja, waarom is dit nodig?
Groetjes Rob
Jazeker, dit is voor de veiligheid, het voorkomt dat je stroomschokken krijgt als je een apparaat aanraakt.
Hoi Bas en Bianca,
Wat hebben jullie mooie schema’s gemaakt!
Ik als leek ga voor het eerst een poging doen om een bus om te bouwen tot camper. Ik haal enorm veel inspiratie en informatie uit jullie blogs en schema’s. voor het stroom wil ik schema 6 gaan gebruiken. Is het mogelijk om hier ook een omvormer bij aan te koppelen, wanneer wij niet aan wallstroom staan wij toch 230 stroom kunnen gebruiken? en heb je datn ook evt. tips?
Groet, Stefan
Ha Stefan,
Dankjewel! Ik zou eens kijken naar schema 2 of 5. Bij schema 2 kun je het opladen via de orion DC DC dan weglaten en laad je op via de omvormer/lader. Bij schema 5 zul je de omvormer en lader gescheiden houden.
Beste Bas,
Bedankt voor alle nuttige informatie! Wij zijn bezig met de voorbereidingen van onze ombouw, en beginnen ons te verdiepen in mogelijkheden rondom elektra.
Nu vroegen we ons af of het aansluiten van een grotere accu, laten we zeggen de Timeusb 12V 300AH LiFePO4, invloed heeft op de rest van het schema? Of kan dit zonder problemen verwisseld worden?
Alvast dank voor de reactie!
Ha Jorn,
Goede vraag.
Ja dit heeft tot op zekere hoogte invloed op het schema. Je bedoelt schema 8 denk ik. Verander de 35mm² kabel vanaf de huishoudaccu naar de busbar naar 50mm² en de megazekering naar 250A. Als je de rest van de apparaten zo laat dan hoef je niets meer te veranderen.
Ha Bas,
Heel erg bedankt voor je reactie! Daar kunnen we weer mee verder 🙂
Hoi Bas,
Allereerst wil ik jullie onwijs bedanken voor alle nuttige informatie die jullie beschikbaar stellen. Wij hebben er super veel aan!
Ik vroeg mij af waarom je bij stroomschema 8 hebt gekozen voor een hoofdschakelaar en vervolgens een 150 ampère zekering in plaats van een 150 ampère stroomonderbreker. Is die stroomonderbreker niet een schakelaar en zekering in één? Of zie ik wat over het hoofd?
Alvast bedankt voor je reactie!
Hoi Stijn,
Ja een stroomonderbreker en een zekering zijn allebei een zekering, maar de onderbreker ook een schakelaar dat heb je goed. Echter kunnen stroomonderbrekers nog wel eens falen en warm worden. Aangezien het om een 150A zekering gaat is de betere keuze een mega zekering.